پروتز اندام تحتانی و انواع آن را بشناسید

پروتز اندام تحتانی نوعی جایگزین مصنوعی برای تمام یا بخشی از اندام تحتانی (پا) است. هدف استفاده از این پروتزها،‌ ایجاد فرصتی دوباره برای فرد قطع عضو، جهت بازیابی توانایی انجام فعالیت‌های روزانه، علی‌الخصوص راه رفتن است. در مورد پروتزها به صورت کلی و انواع دیگر آن مثل پروتزهای اندام فوقانی قبلا توضیح داده ایم و در ادامه این مطلب به این نوع، یعنی پروتز های اندام تحتانی می‌پردازیم. قطع عضو اندام تحتانی بیشتر به دلیل بیماری‌های عروقی مانند دیابت رخ می‌دهد. دیگر دلایل شایع آن تروما (‌آسیب دیدگی)، تومور و نقایص مادرزادی هستند.

قطع عضو اندام تحتانی سطوح مختلفی دارد. این قطع عضو ممکن است در انگشتان و پنجه‌ی پا، مچ پا، زیر زانو، از روی مفصل زانو، بالای زانو و … رخ دهد. رایج ترین سطوح قطع عضو، قطع عضوهای زیر زانو (از طول استخوان ساق) و بالای زانو (از طول استخوان ران) هستند. پروتز های اندام تحتانی از اجزای نسبتا ثابتی تشکیل می‌شوند. این اجزا شامل مجموعه‌ی پا و مچ پا، ساق پروتزی،‌ سوکت، و سیستم تعلیق اند که در ادامه در مورد هر کدام توضیح داده شده است.

پروتز های مجموعه‌ی پا و مچ پا

این بخش از پروتز بستری مناسب برای راه رفتن و جذب نیروهای وارده به پا را فراهم می‌کند. چهار گروه متفاوت در این مجموعه وجود دارد.

• گروه اول گروه بدون مفصل است که مهم‌ترین عضو آن سیستم SACH است. این سیستم ساده، سبک، بادوام، و کم‌هزینه است ولی تنها برای افرادی با سطح فعالیت بسیار پایین مناسب است.
• گروه دوم گروه مفصل‌دار است که اجازه‌ی حرکت در صفحات مختلف را به پا می‌دهد. این نوع برای افرادی با میزان فعالیت بالاتر کاربرد دارد.
• گروه سوم که Elastic keel هستند مفصل مکانیکی ندارند ولی با ساختار منعطف خود اجازه‌ی شبیه‌سازی حرکات پای سالم را می‌دهند.
• گروه آخر یا Dynamic Response  نزدیک ترین گزینه به پای سالم هستند. این گروه برای دویدن، پریدن، و استفاده‌ی ورزشی کاربرد دارند.

ساق پروتزی

این قطعه سوکت پروتز را به مجموعه‌ی پا و مچ متصل می‌کند. معمولا از یک میله‌ی محکم با قابلیت تنظیم ارتفاع تشکیل شده و روی آن یک کاور زیبایی کشیده می‌شود.

سوکت پروتزی

سوکت بخشی از پروتز است که باقیمانده‌ی عضو قطع شده را در بر می‌گیرد. سوکت سخت بخش بیرونی را تشکیل می‌دهد و سوکت نرم که درون سوکت سخت قرار می‌گیرد مانند ضربه‌گیر بین بدن و سوکت سخت عمل می‌کند.

سیستم تعلیق در پروتز

سیستم تعلیق پروتز را حین استفاده از آن سر جای خود نگه می‌دارد. این سیستم انواع مختلفی دارد. در ساده‌ترین حالت با استفاده از باند و تسمه پروتز را تعلیق می‌کنند و در بهترین حالت با استفاده از ایجاد فشار منفی بین سوکت و باقیمانده‌ی عضو.

گزینه‌های میکروپروسسوری

در سیستم‌های پروتزی بسیار پیشرفته، سنسورهای متنوعی درون ساختار پروتز جاسازی می‌کنند و با استفاده از داده‌های این سنسورها، موقعیت مفصل پروتز را با توجه به نیاز فرد در هر لحظه تغییر می‌دهند. برخورد با موانع محیطی مختلف با این سیستم‌ها برای فرد بسیار راحت‌تر می‌شود ولی این سیستم‌ها سنگین، پیچیده، و هزینه‌بر اند و مراقبت از آن‌ها دشوارتر است همچنین به تنظیمات بیشتری نیاز دارند.

تمرین با پروتز

هدف اصلی تمرین با پروتز، آموزش مناسب‌ترین روش راه رفتن جهت مصرف کمتر انرژی و حفظ ظاهر راه رفتن فرد است. در این تمرینات نحوه‌ی گام برداشتن،‌ انتقال وزن، حفظ تعادل روی یک‌ پا و … به فرد آموزش داده می‌شود تا از زمین خوردن وی جلوگیری شود. در بعضی موارد لازم است در محیط زندگی فرد تغییراتی ایجاد شود تا فرد با کمک آن‌ها راحت تر به زندگی عادی بازگردد. وجود یک کاردرمانگر در تیم درمان به پیشروی هرچه بهتر این مرحله کمک خواهد کرد.