پروتز های اندام فوقانی و انواع آن را بشناسید

پروتز های اندام فوقانی برای عضو های قطع شده در اندام فوقانی که بیشتر نتیجه‌ی تروما (آسیب دیدگی) اند استفاده می‌شوند. البته دیگر دلایل شایع قطع عضومی‌تواند شامل بیماری‌های عروقی، عفونت، قطع عضو مادرزادی و سرطان نیز باشد. قطع عضو خواه مادرزادی بوده یا در اثر حوادث ایجاد شده باشد، درمان پروتزی آن تقریبا یکسان است.

اگر قطع عضو فقط در یک سمت بدن رخ داده باشد به آن قطع عضو یک‌طرفه می‌گویند و اگر هردو اندام در  هر دو سمت بدن قطع شده باشند آن را قطع عضو دوطرفه می‌نامند.

به بخشی از عضو که پس از قطع عضو باقی می‌ماند استامپ (Stump) می‌گویند.

بازگردانی عملکرد عضو قطع شده در اندام فوقانی بسیار دشوارتر از بازگردانی عملکرد یک عضو اندام تحتانی است. دلیل آن هم این است که حرکات دست بسیار ریزتر و ظریف‌تر از حرکات پا هستند.

پروتزها انواع مختلفی دارند که یکی از آنها، پروتز اندام های فوقانی است که در این مطلب به آن می‌پردازیم. پروتز های اندام فوقانی به چهار گروه عمده‌ که بر اساس روش کنترل آن‌ها دسته‌بندی شده‌اند، تقسیم می‌شوند.

انواع پروتز های اندام فوقانی

پروتزهای غیرفعال (Passive Prosthesis)

این دسته، ساده‌ترین نوع پروتزها هستند. در این نوع پروتزها هیچ‌کدام از مفاصل حرکت فعال ندارند. به دلیل نداشتن هرگونه موتور یا سیستم مکانیکی، این پروتزها بسیار سبک هستند. اگرچه به این پروتزها، پروتزهای زیبایی هم می‌گویند ولی با کمک به عضو سالم می‌توانند عملکرد هم داشته باشند. برای مثال از پروتزهای غیرفعال می‌توان برای نگه داشتن برگه‌ها حین نوشتن، کمک به حمل وسایل، یا ثابت کردن اشیاء در دست سالم استفاده کرد.

پروتزهای مکانیکی (Body-Powered)

پروتزهای مکانیکی یا پروتزهایی که با حرکات بدن کنترل می‌شوند با حرکات مختلف بدن فعالیت می‌کنند. این حرکات توسط باندها و کابل‌های موجود به پروتز منتقل می‌شوند. مزایای این پروتزها این است که نسبتا سبک و بادوام اند، ضدآب هستند، و با کشش کابل‌هایشان برای فرد بازخورد حرکتی ایجاد می‌کنند. از معایب آن‌ها می‌توان به وجود کابل و باند و لزوم داشتن قدرت کافی برای به حرکت درآوردنشان اشاره کرد.

پروتزهای الکتریکی (Externally-Powered)

پروتزهای الکتریکی پروتز هایی اند که نیروی خود را از یک منبع خارجی می‌گیرند. در واقع نیروی مورد نیاز آن‌ها از باطری‌هایی که درون سیستم جاگذاری شده‌اند تامین می‌شود. این پروتزها را می‌توان با منابع متفاوتی از جمله سیگنال‌های الکتریکی عضلات، مقاومت‌های حساس به نیرو، و انواع کلیدها کنترل کرد. معروف‌ترین پروتزهای این دسته، پروتزهای مایوالکتریک هستند که با سیگنال خروجی عضلات کنترل می‌شوند. یکی از مزایای پروتزهای مایوالکتریک این است که به هیچ گونه کابل یا باندی روی بدن نیاز ندارند و به همین دلیل ظاهر بهتری ایجاد می‌کنند. ولی این پروتزها به دلیل داشتن باطری سنگین تر هستند و باطری‌شان باید هر روز شارژ شود. همچنین ضد آب نیستند و به مراقبت بیشتری نیاز دارند.

پروتزهای هیبرید (Hybrid Prosthesis)

این گروه ترکیبی از پروتزهای مکانیکی و الکتریکی هستند. بیشتر برای سطوح قطع عضو شانه استفاده و معمولا از یک آرنج مکانیکی و یک دست مایوالکتریک تشکیل می‌شوند. بدین صورت از مزایای هردو گروه در یک پروتز استفاده می‌شود.

ابزار انتهایی (Terminal Device) در پروتز های اندام فوقانی

بخش انتهایی پروتز که درواقع به جای دست فرد عمل می‌کند را می‌توان بسته به نیازهای فرد به اشکال مختلفی از قبیل دست، قلاب، و … ساخت. می‌توان قطعه‌هایی به این ابزار اضافه کرد تا در نگه‌داشتن لوازم خاص مانند  مداد، مسواک، ابزار اصلاح صورت، و … به فرد کمک کنند.

سوکت پروتزی

سوکت بخشی از پروتز است که روی استامپ فرد قرار می‌گیرد و پروتز را سر جای خود نگه می‌دارد. برای ساخت این قطعه، متخصص ارتوز و پروتز در کلینیک از استامپ فرد قالب‌گیری می‌کند و سوکت را بر اساس این قالب می‌سازد. با روش استاندارد قالب‌گیری، سوکت کاملا با عضو قطع شده تطبیق داده می‌شود و درد یا ناراحتی ایجاد نخواهد کرد. قالب گیری برای هر فرد با فرد دیگر متفاوت است.