اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات چیست و چطور درمان می‌شود؟

زمان مطالعه: ۲۱ دقیقه

بدشکلی ستون فقرات با نام‌های اسکولیوز و کیفوز معروف است و با انحنای غیرطبیعی و بدشکلی شدید ستون مهره‌ها شناخته می‌شود. این مشکلات با روش‌های مختلفی مورد درمان قرار می‌گیرد که شامل روش‌های غیرجراحی یعنی مصرف دارو، فیزیوتراپی و استفاده از بریس است و در نهایت در صورت عدم تاثیر لازم توسط این روش‌ها ممکن است انجام عمل جراحی توسط پزشک تجویز شود. این مطلب به روش‌های درمان غیرجراحی اسکولیوز و کیفوز، روش‌های تشخیص و میزان خطر ناشی از بروز این اختلالات برای افراد اختصاص دارد.

درمان غیرجراحی انحراف ستون فقرات

درمان انحرافات خفیف تا متوسط ستون فقرات شامل اسکولیوز و کیفوز در بزرگسالان بر خلاف کودکان به میزان انحراف بستگی زیادی ندارد، بلکه با در نظر گرفتن شدت بروز علائم و نشانه‌ها تعیین می‌شود. به علاوه دلیل بروز مشکل نیز نقش موثری در انتخاب روش درمان مناسب ایفا می‌کند. به این معنی که در صورت بروز درد به دلیل التهاب مفاصل فاست، لازم است فرآیند درمان بر مفاصل فاست متمرکز شود. در صورت خفیف بودن بد شکلی ستون فقرات و عدم بروز عوارض و مشکلات جانبی، نیازی به درمان بیمار نخواهد بود. اما در صورت وجود انحراف شدید احتمالا انجام جراحی پیچیده ستون فقرات توسط پزشک تجویز خواهد شد.

در مورد درمان‌های غیرجراحی برای اسکولیوز و کیفوز لازم است ابتدا به فیزیوتراپی اشاره کنیم که شامل ورزش‌های اصلاحی و تمرینات قدرتی است و نقش مهمی در فرایند درمان ایفا می‌کند. به علاوه متخصص فیزیوتراپی به آموزش روش‌های صحیح حمل اجسام و نشستن و راه رفتن به صورت صحیح اقدام می‌کند. البته لازم است پیش از انجام دادن تمرین‌ها با پزشک خود مشورت کرده تا از مناسب بودن ورزش‌ها و به خصوص آسیب زننده نبودن آن‌ها با توجه به شرایط خود مطمئن شوید.

دومین روش غیرجراحی در درمان انحرافات ستون فقرات یعنی مشکلاتی مانند اسکولیوز و کیفوز استفاده از داروهای تجویز شده توسط پزشک است. برخی از این داروها مسکن هستند و نقش کنترل درد به خصوص دردهای کمری را برای بیمار ایفا می‌کنند. برخی نیز خاصیت ضد التهاب دارد و برخی نیز جزو داروهای بی‌حس کننده هستند و برای کاهش میزان تورم اعصاب نخاعی به کار می‌روند.

یکی دیگر از این روش‌ها که در صورت استفاده به صورت صحیح و در زمان مناسب می‌تواند بسیار موثر باشد، استفاده از بریس‌‌های اصلاحی اسکولیوز و کیفوز است. البته بریس معمولا برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اسکولیوز تجویز می‌شود ولی می‌تواند در بهبود انحراف ستون فقرات افراد بزرگسال که سن بلوغ استخوانی را به اتمام رسانده‌اند نیز تاثیر داشته باشد.

درمان کایروپراکتیک به معنای اعمال حرکات فشاری بر روی استخوان به منظور مطابقت بهتر آن‌ها با هم و قرار گرفتن مفاصل در حالت مناسب نیز می‌تواند به منظور بهبود اسکولیوز و کیفوز موثر واقع شود. سایر روش‌های غیر جراحی شامل ماساژ بافت نرم به منظور کاهش میزان اسپاسم عضلات و تراکشن برای رفع فشردگی عصب و در نهایت رفع گرفتگی است که البته باید حتما با مشورت با پزشک انجام شوند.

آیا بیماری اسکولیوز خطرناک است؟

اسکولیوز در بیشتر موارد خفیف است و عوارض جدی به دنبال ندارد. ولی ممکن است انحراف ستون فقرات در برخی موارد عوارضی جدی شامل آسیب‌های قلبی و ریوی را به بیمار تحمیل کند. در واقع در صورت شدید بودن میزان انحراف ستون فقرات شدید، فشار وارد شده از طرف قفسه سینه به قلب و ریه‌ها موجب اختلال در تنفس و عملکرد قلب برای پمپاژ خون شده و مشکلات قلبی ریوی ایجاد خواهد کرد.
به علاوه در صورت ایجاد انحراف ستون فقرات از زمان کودکی، احتمال بروز درد در کمر و پشت بدن در بزرگسالی افزایش خواهد یافت که می‌تواند به کمر درد مزمن بی‌انجامد.

یکی دیگر از عوارض اسکولیوز استئوپنی یا کاهش تراکم استخوان است، البته این مشکل شدید نیست، ولی در صورت عدم درمان می‌تواند پیشرفت کرده و به پوکی استخوان در بیمار تبدیل شود. پوکی استخوان در نهایت به شکننده شدن استخوان‌ها منجر شده و خطرات مرتبط با آن را به دنبال خواهد داشت.
انحراف ستون فقرات می‌تواند با ایجاد تنگی کانال نخاعی به بروز مشکلات عصبی، ضعف یا درد در ناحیه‌ی پا منجر شود. به علاوه موارد پیشرفته اسکولیوز با تاثیر در عدم تقارن لگن به کوتاه‌تر به نظر رسیدن یکی از پاها می‌انجامد که در نهایت با تاثیر بر روی شکل بدن بیمار و شیوه راه رفتن او، عضلات بدن و مخصوصا پا را به دلیل تلاش بیش از حد برای حفظ تعادل زودتر خسته خواهد کرد.

در نهایت اسکولیوز به مرور و با پیشرفت بیماری می‌تواند به نامتقارن شدن شانه‌ها یا مفاصل ران، تمایل کمر و بالاتنه به یک سمت و ناهنجاری‌های ظاهری شده که در نهایت با کاهش اعتماد به نفس بیمار و مشکلاتی مانند امتناع از حضور در اجتماع خود را نشان می‌دهد.

تشخیص اسکولیوز

پزشکان برای تشخیص اسکولیوز از روش‌هایی مانند معاینه فیزیکی، عکس برداری با اشعه ایکس، اسکن ام آر آی، میلوگرام و سی تی اسکن استفاده می‌کنند. در عکس برداری با اشعه ایکس با تهیه‌ی تصاویری از استخوان‌های ستون فقرات، نزدیکی بیش از حد آن‌ها به هم، بد شکلی استخوان‌ها و وضعیت انحنای ستون فقرات نشان داده می‌شود. در روش سی تی اسکن از یک کامپیوتر و پرتوهای اشعه ایکس به منظور تهیه تصاویر دو بعدی از ستون فقرات استفاده می‌شود.

در روش ام آر آی نیز از میدان مغناطیسی و امواج رادیو فرکانسی برای اسکن و گرفتن تصاویر دقیق از بافت‌های نرم ستون فقرات استفاده می‌گردد. تفاوت اسکن ام آر آی با عکس‌برداری با اشعه ایکس در مشاهده‌ی بهتر اعصاب و دیسک‌های ستون فقرات می‌باشد. در نهایت میلوگرام نیز یک روش عکس‌برداری با اشعه ایکس است در استفاده از ماده حاجب و تزوریق آن به درون کانال نخاعی برای تشخیص بهتر و هم‌چنین استفاده از فلوئوروسکوپ در تهیه تصاویر دارای تفاوت‌هایی با روش اصلی استفاده از اشعه ایکس می‌باشد.

مرکز تخصصی ساخت بریس اسکولیوز

در مراکز معتبر ساخت بریس اسکولیوز از روش‌هایی مانند اسکن سه بعدی ستون فقرات و روش‌های تجزیه و تحلیل کامپیوتری به منظور تعیین دقیق میزان انحراف ستون فقرات بیمار و ساخت یک بریس کاملا مناسب برای رفع نیازهای او مطابق با اطلاعات به دست آمده از اسکن سه بعدی و نرم‌افزار کامپیوتری استفاده می‌شود.

در این مراکز بریس مناسب برای بیمار با بررسی میزان انحراف و شرایط زندگی او توسط پزشک متخصص تجویز شده و در نهایت پس از استفاده نیز، کلیه‌ی مراحل فرایند درمان و میزان پیشرفت آن با استفاده از اسکن سه بعدی مورد بررسی و در صورت لزوم مورد اصلاح قرار می‌گیرد.

درمان اسکولیوز

روش مناسب برای درمان اسکولیوز و کیفوز برای هر بیمار با در نظر گرفتن عوامل مختلف مانند میزان انحراف ستون فقرات، سن بیمار، نوع انحراف، نوع اسکولیوز و کیفوز و غیره توسط پزشک تعیین می‌شود. دو روش اصلی برای درمان این مشکل شامل پوشیدن بریس و جراحی هستند. بریس در صورت قرار داشتن بیمار در سن رشد استخوانی و برای انحراف کمتر از ۳۰ درجه و در صورتی که اسکولیوز در مراحل اولیه تشخیص داده شود، کاربرد دارد.
روش جراحی نیز برای درمان بیماران دارای انحراف ستون فقرات به میزان بیش از ۴۰ یا ۵۰ درجه و هم‌چنین در صورت بروز اختلال در سبک زندگی بیمار به دلیل این مشکل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مرکز ساخت بریس ستون فقرات

همان‌گونه که گفتیم لازم است برای تهیه و خرید بریس اصلاحی اسکولیوز و کیفوز به مراکز معتبر ساخت بریس ستون فقرات مراجعه کنید تا در این مراکز کارشناس ارتوز و پروتز یا کارشناس ارتوپدی فنی از روش‌های جدید مانند اسکن سه بعدی در ساخت بریس های اصلاحی استفاده کنند. به دلیل این که در این روش علاوه بر تهیه‌ی تصویر کلی از ستون فقرات، نقاط مهم در ستون فقرات و به خصوص نقاط فشار لازم مشخص شده و برای طراحی موثرتر بریس اصلاحی پیشنهادات مفیدی ارائه می‌گردد.

درمان اسکلیوز و کیفوز

درمان اسکولیوز و کیفوز شامل روش‌های غیرجراحی و جراحی است. البته پزشکان در ابتدا با بررسی دقیق میزان انحرافات ایجاد شده و سرعت پیشرفت آن‌ها با توجه به سن بیمار، از انواع روش‌های غیر جراحی مانند ورز‌ش‌های اصلاحی و فیزیوتراپی و استفاده از بریس‌های اصلاحی مناسب استفاده می‌کنند. البته معمولا بریس‌های موثر در درمان اسکولیوز با بریس‌های اصلاحی کیفوز متفاوت هستند.

اسکولیوز چیست؟

اسکولیوز و کیفوز هر دو جزو مشکلات مربوط به انحرافات ستون فقرات طبقه‌بندی می‌شوند. اسکولیوز به مشکل انحراف و خم شدن ستون فقرات به یکی از طرفین گفته می‌شود. از جمله دلایل بروز این مشکل می‌توان به دلایل ژنتیکی و ناشناخته و هم‌چنین مشکلات استخوانی در سنین کودکی اشاره کرد. در افراد بزرگسال این اختلال می‌تواند به دلایلی مانند انحراف در دیسک و مفاصل آن‌ها، انعطاف‌پذیر شدن ستون فقرات به دلیل مفاصل فاست و غیره ایجاد شود که در این حالت استخوان‌های ستون فقرات چرخیده و به یک سمت منحرف می‌شوند.

کایفوز چیست؟

کیفوز نیز جزو اختلالات غیرطبیعی ستون فقرات شناخته می‌شود که در طی آن ستون فقرات به سمت بیرون کشیده می‌‌شود و برخلاف انحنای طبیعی، دچار انحنای بسیار زیادی می‌شود. از دلایل بروز این اختلال می‌توان به فشردگی و شکستگی مهره‌ها، انجام یک یا چند عمل جراحی در گذشته و مشکلات ژنتیکی اشاره کرد.

در این مطلب با اسکولیوز و کیفوز و هم‌چنین روش‌های تشخیص و درمان آن آشنا شدیم. برای انتخاب روش درمان لازم است به پزشک خود اعتماد کنید تا با انجام بررسی‌ها و معاینات لازم و با توجه به نوع، میزان و سرعت پیشرفت بیماری، بهترین و مناسب‌ترین روش را برای درمان اسکولیوز و کیفوز تجویز کند.

برای پاسخ به سوال: اسکولیوز یا انحنای ستون فقرات چیست در یک کلام می‌توان گفت اسکولیوز یک عارضه اسکلتی است. به طور طبیعی ستون فقرات از نمای روبه‌رو و نمای پشت به صورت یک خط مستقیم دیده می‌شود. اما در اسکولیوز ستون فقرات به سمت راست یا چپ خم می‌شود. این بیماری می‌تواند بر هر قسمت از ستون فقرات تأثیر بگذارد، اما شایع ترین مناطق در ناحیه قفسه سینه و قسمت تحتانی کمر است.

این مشکل اغلب در کودکان ظاهر می‌شود. در بیشتر موارد این اختلال نیاز به درمان ندارد، زیرا انحراف به مرور زمان با رشد کودک اصلاح می‌شود.
اما براساس میزان انحنای ستون فقرات و سن کودک، اغلب ترکیبی از روش‌های پوشیدنی مانند (بریس یا ارتوز: ابزاری برای حفاظت از بدن) و یا فیزیوتراپی توصیه می شود. تعداد بسیار کمی از بیماران مبتلا به اسکولیوز ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند. عوارض اسکولیوز شامل درد مزمن، اختلال یا نارکارامدی تنفسی و کاهش ظرفیت ورزش (نفس کم آوردن در هنگام ورزش نسبت به افراد سالم) است.

نکات کلیدی و خلاصه در مورد اسکولیوز چیست ؟

در اینجا چند نکات کلیدی در مورد اسکولیوز ذکر شده است. جزئیات بیشتر در مقاله اصلی تشریح شده است.
• اغلب، علت اسکولیوز مشخص نیست.
• تعداد کمی از افراد مبتلا به اسکولیوز به عمل جراحی نیاز دارند.
• علائم اسکولیوز در نوزادان شامل برآمدگی در یک طرف سینه است.
• این بیماری در زنان بیشتر از مردان رخ می دهد.

اسکولیوز چیست ؟

فرد مبتلا به اسکولیوز، ستون فقراتش به شکل یک منحنی C یا S شکل مشاهده می‌شود. همانطور که در بالا بیان کردیم ستون فقرات باید به صورت یک خط مستقیم از نمای پشت یا روبه‌رو دیده شود.
اما در این بیماری، انحراف به صورتی است که ستون فقرات به یک سمت انحراف پیدا کرده است.

این مشکل ممکن است در هر سنی ظاهر شود، اما غالباً این مشکل در سنین ۱۰ تا ۱۲ سالگی یا در دوران نوجوانی بروز می‌کند، همچنین بعضی اوقات شیرخواران علائمی از اسکولیوز را بروز می‌دهند.
دلایل تغییر شکل و یا در کل علت بروز اسکولیوز معمولاً مشخص نیست، اما در برخی موارد این بیماری با مشکلاتی مانند

• فلج مغزی (اختلال در عملکرد سیستم عصبی مغز)
• دیستروفی عضلانی (تحلیل عضلانی یا کوچک شدن ماهیچه ها)
• اسپینا بیفیدا spine bifida (مهره شکاف دار: نقص در شکل ظاهری مهره و در نتیجه بیرون زدگی نخاع)
• یا نقص هنگام تولد

مرتبط هستند.
اسکولیوز براساس ماهیت می تواند به دو دسته ساختاری و غیر ساختاری تقسیم شود:

1. انحنای ساختاری یک انحراف دائمی است و براساس نقص و یا ناهنجاری مادرزادی و یا آسیب به وجود می آید.
2. انحنای غیر ساختاری یک شرایط موقتی است و با گذشت زمان بهبود می‌یابد.

روش درمان اسکولیوز چیست

بیشتر کودکان مبتلا به اسکولیوز در ستون فقرات خود انحنای خفیفی دارند که در اغلب موارد، نیازی به درمان نیست.
البته پزشک توصیه می‌کند هر ۴ تا ۶ ماه میزان انحراف ستون فقرات را در کلینیک پیگیری کنند. همچنین با کمک رادیوگرافی می‌توان میزان انحنا را تشخیص داد.
معالج فاکتورهای زیر را در هنگام تصمیم‌گیری در مورد انتخاب یکی از گزینه‌های درمانی در نظر خواهد گرفت:

• جنسیت: احتمال بدتر شدن تدریجی شرایط بیماری در زنان نسبت به مردان بیشتر است.
• شدت انحنا: هرچه انحنا بیشتر باشد، با گذشت زمان خطر بدتر شدن انحنا نیز بیشتر می شود.
  انحنای S شکل، که به آن «انحناهای دوتایی» نیز می‌گویند، به مرور زمان بدتر می‌شوند. اما منحنی‌های C به احتمال کمتری بدتر می‌شوند.
• موقعیت انحنا: احتمال بدتر شدن انحنا ستون فقرات در بخش مرکزی نسبت به بخش بالایی و پایینی آن بیشتر است.
• بلوغ استخوان: در صورت متوقف شدن رشد استخوان در فرد، خطر بدتر شدن شرایط اسکولیوز نیز پایین می‌آید. زمانی که استخوان‌ها در حال رشد هستند، بریس brace مؤثرترین درمان است.

گچ گیری یا casting

گاهی اوقات برای درمان اسکولیوز نوزادان بجای مهاربند یا بریس از قالب گچ استفاده می‌کنند تا به ستون فقرات نوزاد کمک کرده در هنگام رشد، به وضعیت عادی و طبیعی خود برگردد.

نکته: گچ گیری را می‌توان با قالب‌های ساخته شده از گچ که متناسب با اندام فرد شکل دهی شده است انجام داد.

قالب‌های گچی روی ناحیه تنه نوزاد اتصال داده شده است و در هر زمانی می‌توان آن را پوشید.
از آنجایی که شیرخوار به سرعت در حال رشد است، قالب‌های گچی به طور دوره‌ای باید عوض شوند.

بریس Brace یا ارتوز Orthosis

اگر بیمار دچار اسکولیوز متوسط باشد (یعنی انحنای شدیدی در ستون فقرات رخ نداده باشد) و استخوان‌ها همچنان در حال رشد باشند، پزشک ممکن است درمان با بریس را توصیه کند.
در واقع استفاده از بریس یا ارتوز مانع خمیدگی بیشتر می‌شود.
اما توجه داشته باشید که بریس مشکل انحنا را درمان نکرده و یا انحنا را برعکس نمی‌کند. بلکه سبب پیشگیری از انحنای بیشتر ستون فقرات می‌شود.

• معمولاً در تمام طول شبانه روز، حتی شب‌ها، پوشیده می‌شوند.
  در واقع هرچه فرد در طول شبانه‌روز بیشتر بریس را بپوشد، اثربخشی بیشتری نیز به همراه دارد.
• معمولاً حرکات کودک را محدود نمی‌کند.
  اما اگر کودک تمایل به انجام حرکات بدنی دارد، می‌توان بریس را در آورد.
• که استخوان‌ها دیگر رشد ندارند و رشد متوقف شده است، از بریس دیگر استفاده نمی‌شود.

دو نوع بریس وجود دارد:

بریس زیر بغل یا ارتوز توراکولومبوساکرال :TLSO
شایع‌ترین نوع بریس برای درمان انحنای ستون فقرات، بریس زیر بغل است که از پلاستیک ساخته شده و به گونه‌ای طراحی شده است که متناسب با انحناهای بدن است.
این بریس معمولاً در زیر لباس قابل مشاهده نیست.

بریس میلواکی Milwaukee:
بریس میلواکی تمام تنه را در بر می‌گیرد و دارای حلقه گردنی با تکیه گاهی برای چانه است.
این نوع بریس فقط در مواردی که TLSO مؤثر نباشد، استفاده می‌شود.
در یک مطالعه مشخص شده است که استفاده از بریس در افراد ۱۰-۱۵ ساله مبتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک (با علت نامشخص)، خطر بدتر شدن شرایط یا نیاز به عمل جراحی را کاهش می‌دهد.

درمان کایروپراکتیک یا درمان دستی اسکولیوز چیست ؟

برخی از افراد برای تسکین درد و ناراحتی اسکولیوز به فرد «متخصص درمان‌های دستی» مراجعه می‌کنند.
کایروپراکتورها ستون فقرات را دستکاری می‌کنند و درمان‌های جایگزین برای اختلال اسکولیوز ارائه می‌دهند.
آنها ستون فقرات را با هذف بهبودی وضعیت و تسکین درد، دستکاری می‌کنند.

در مقاله «۵ تمرین ساده برای درمان اسکولیوز» چند تمرین را معرفی کرده ایم.

درمان کایروپراکتیک یا دستی می‌تواند کیفیت زندگی را برای فرد مبتلا به اسکولیوز بهبود بخشد.
اما با این حال، این روش یک درمان برای رفع مشکل اسکلولیز نبوده بلکه این روش یک راهکار تسکینی است.
در واقع اگرچه درمان دستی به افراد مبتلا به اسکولیوز کمک می‌کند که احساس بهتری داشته باشند، اما انحنای ستون فقرات را برطرف نمی‌کند.

نکته مهم این است که به پزشک متخصص درمان دستی مراجعه کنید.
زیرا دریافت درمان کایروپراکتیک از پزشک غیر متخصص سبب بدتر شدن علائم می‌شود.

علائم اسکولیوز یا انحنای ستون فقرات چیست ؟

اسکولیوز به طور معمول در هر سنی یعنی از نوزادی یا بزرگسالی ظاهر می‌شود.

علائم اسکولیوز در بزرگسالان:

• شایع‌ترین شکل اسکولیوز، در بزرگسالان ظاهر می‌شود که با عنوان اسکولیوز ایدیوپاتیک بزرگسالان شناخته می‌شود.
• البته این انحراف می‌تواند کودکان را از سن ۱۰ سالگی نیز تحت تأثیر قرار دهد.
  «ایدیوپاتی» به این معنی است که هیچ دلیل شناخته شده‌ای برای بروز آن وجود ندارد.
• سر فرد اندکی نسبت به مرکز یا تنه انحراف دارد.
• شکل دنده‌ها متقارن نیستند، یعنی دنده‌ها ممکن است بالا و پایین قرار گرفته باشند.
• یک طرف باسن نسبت به طرف دیگر آن برجسته‌تر یا بالاتر از دیگری است.
• لباس شخص به درستی در تنه فرد قرار نمی‌گیرد. یعنی یک طرف کمی بالاتر یا پایین‌تر است.
• شانه یا لبه شانه نسبت به شانه دیگر بالاتر است.
• گویا فرد به یک سمت بدن تکیه داده است.
• طول ناهموار پاها

علائم در نوزادان

در نوزادان، علائم کمی متفاوت‌تر از بزرگسالان است که شامل موارد زیر است:

• در یک طرف سینه
• به طور مداوم به سمت انحنای بدن دراز می‌کشد.
• موارد شدیدتر، بروز مشکلات در قلب و ریه‌ها که منجر به تنگی نفس و درد قفسه سینه می‌شود.
• از انواع اسکولیوز می‌تواند باعث کمر درد شود، اما این درد معمولاً خیلی دردناک نیست.
  کمردرد در بزرگسالان با اسکولیوز طولانی مدت شایع نیست.

اگر فردی اسکولیوز را درمان نکند، ممکن است به مشکلاتی مانند اختلال در عملکرد قلب و ریه دچار شود.

تمرین‌های ورزشی

فعالیت یا تمرین‌های ورزشی، به درمان اسکولیوز کمک می‌کند. البته مراجع مختلف هر یک استراتژی‌های ورزشی متفاوتی را پیشنهاد می‌کنند.
با این حال، همه دستورالعمل‌های ورزشی برای دستیابی به وضعیت طبیعی «ستون فقرات، قفس دنده، شانه‌ها و لگن» است.
در سال ۲۰۱۶، برخی محققان توضیح دادند که شواهد و مطالعات در حال انجامی وجود دارد که نشان می‌دهد ورزش می‌تواند به درمان اسکولیوز کمک کند.
اما با این وجود، برای پیدا کردن بهترین و موثرترین تمرین ورزشی برای بهبود اسکلولیوز هنوز مطالعات بیشتری نیاز است.

عمل جراحی

در موارد شدیدتر این بیماری، اسکولیوز با گذشت زمان پیشرفت می‌کند. در این موارد، پزشک ممکن است فیوژن ستون فقرات (اتصال چند مهره به هم دیگر جهت سفت شدن یا جوش خوردن) را توصیه کند.
این عمل جراحی انحنا یا کجی ستون فقرات را کاهش داده و از بدتر شدن انحنای آن جلوگیری می‌کند.

موارد زیر مراحل جراحی اسکولیوز را شامل می‌شود:

پیوند استخوان: جراح دو یا چند مهره را با پیوند استخوان (بافت استخوانی از خود شما یا بانک استخوان) پیوند می‌زند. بعضی اوقات، آنها از میله‌های فلزی، قلاب، پیچ یا سیم استفاده می‌کنند تا در حین بهبودی، ستون فقرات را مستقیم نگه دارند.

مراقبت‌های ویژه: مدت زمان این عمل ۴-۸ ساعت به طول می‌انجامد.
بعد از عمل جراحی، کودک به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) منتقل می‌شود و داروهای داخل وریدی و مسکن دریافت می‌کند.
کودک ۲۴ ساعت در ICU بستری می‌شود. اما ممکن است یک هفته تا ۱۰ روز در بخش داخلی بیمارستان بماند.

بهبودی: کودکان معمولاً می‌توانند پس از ۴-۶ هفته به مدرسه بروند و تقریباً ۱ سال بعد می‌توانند در برنامه‌ها و فعالیت‌های ورزش شرکت کنند.
گاهی استفاده از یک بریس یا مهاربند پشتی برای حمایت از ستون فقرات تا حدود ۶ ماه نیاز است.

کودک باید هر ۶ ماه یک بار به بیمارستان مراجعه کرده تا سایز میله‌ها افزایش یابد. این کار معمولاً یک روش سرپایی است، بنابراین نیاز به بستری فرد نیست. هنگامی که ستون فقرات بزرگ شد، جراح میله‌ها را خارج می‌کند.
پزشک فقط درصورتی که فواید جراحی فیوژن ستون فقرات بیشتر از خطرات باشد، این جراحی را توصیه می کند.

عوارض جراحی فیوژن ستون فقرات

عوارض ناشی از عمل جراحی شامل موارد زیر است:
جابجایی میله: ممکن است یک میله کار گذاشته شده در ستون فقرات از موقعیت صحیح خود حرکت کند، بنابراین نیاز به انجام عمل جراحی مجدد است.
پسودو آرتروز Pseudarthrosis: یکی از استخوان‌هایی که برای فیوز یا جوش دادن ستون فقرات به کار می رود به درستی در جای خود نچسبیده باشد که این امر منجر به ناراحتی خفیف و یا اصلاح ناموفق ستون فقرات می شود. بنابراین در این حالت نیز ممکن است به جراحی مجدد نیاز باشد.
عفونت: عفونت بعد از جراحی معمولاً با آنتی بیوتیک درمان می‌شود.
آسیب عصبی: ممکن است در طول روند جراحی، آسیب در اعصاب ستون فقرات ایجاد شود که یا منجر به علائم خفیفی مانند بی حسی در یک یا هر دو پا شود و یا مشکلات شدیدی مانند پاراپلژی (فلج کامل پاها و تنه یا از بین رفتن تمام عملکرد پایین تنه بدن) شود.
بنابراین جراح مغز و اعصاب در طول جراحی درمان اسکولیوز باید بالا سر بیمار حاضر باشد.

علت اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات چیست ؟

در زیر برخی از علل احتمالی اسکولیوز ذکر شده است:
شرایط عصبی عضلانی: برخی از اختلالات عصبی و عضلانی روی سیستم اعصاب و ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد که شامل فلج مغزی، پولیومیلیت (فلج اطفال) و دیستروفی عضلانی (ضعیف شدن ماهیچه‌ها) است.
اسکولیوز مادرزادی (در هنگام تولد): این وضعیت نادر است و معمولا به این دلیل رخ می‌دهد که استخوان‌های ستون فقرات هنگام رشد جنین در داخل رحم مادر به طور غیر طبیعی رشد می‌کنند.
ژن‌های خاص: برخی تصورات بر این است که حداقل یک ژن در بروز اسکولیوز نقش دارد.
طول پا: اگر یک پا از پای دیگر بلندتر باشد، ممکن است فرد دچار اسکولیوز شود.
سندروم اسکولیوز: اسکولیوز می‌تواند همراه با بیماری‌های دیگر از جمله نوروفیبروماتوز (بیماری ژنتیکی درگیرکننده عصب و پوست) و سندرم مارفان (اختلال در تولید بافت همبند) ایجاد شود.
پوکی استخوان: به دلیل تخریب استخوان امکان تشکیل اسکولیوز ثانویه وجود دارد.
دلایل دیگر: وضعیت بد بدنی، حمل کوله پشتی یا کیف مدرسه، اختلالات بافت همبند و برخی از آسیب‌ها نیز سبب بروز اسکولیوز می‌شود.

عوامل خطر یا ریسک فاکتور

عوامل خطر مستعد کننده فرد برای ابتلا به اسکولیوز شامل موارد زیر است:
سن: علائم و نشانه‌های انحراف ستون فقرات اغلب در طول رشد و درست قبل از بلوغ شروع می‌شوند.
جنسیت: این بیماری در زنان «های‌ریسک‌تر» بوده و یا به عبارتی زنان در معرض خطر بیشتر نسبت به مردان هستند.
ژنتیک: افراد مبتلا به اسکولیوز ممکن است یکی از خویشاوندانش به این مشکل دچار باشد.

انواع اسکولیوز

انجمن اسکولیوز انگلستان، پنج نوع اصلی اسکولیوز را به صورت زیر شرح داده است:

• مادرزادی: زمانی که ستون فقرات قبل از تولد به درستی شکل نگیرد، این مشکل پیش می‌آید.
• زودرس: بین تولد و تا ۱۰ سالگی ظاهر می‌شود.
• ایدیوپاتیک بزرگسالان: این انحنا با بزرگ شدن کودک اتفاق می‌افتد و منجر به انحنا و پیچ خوردگی ستون فقرات می‌شود.
• دژنراتیو: این نوع اسکولیوز در بزرگسالان و به دلیل ساییدگی و پارگی سیستم اسکلتی بروز می‌کند. خواه قبلا انحنا وجود داشته باشد یا نه.
• عصبی عضلانی: ناشی از اختلال در عضلات یا سیستم عصبی است.
• Scheuermann یا کیفوز شوئرمن: زمانی که قسمت‌های جلوی مهره‌ها نسبت به قسمت‌های پشت کندتر رشد می‌کنند. و این امر سبب خمیده شدن بدن یا قوز به سمت جلو می‌شود.
• اسکولیوز: با یکی از انواع سندرم‌ها از جمله سندرم مارفان و تریزومی ۲۱ (ناهنجاری کروموزی منجر به عقب ماندگی ذهنی) مرتبط است.

روش تشخیص اسکولیوز یا انحنای ستون فقرات چیست ؟

• ابتدا پزشک به معاینه فیزیکی ستون فقرات، دنده‌ها، باسن و شانه‌ها می‌پردازد.
• پزشک می‌تواند با کمک ابزاری به نام شیب سنج یا اسکولیومتر، میزان اسکولیوز یا انحراف را اندازه‌گیری کند.
• است نیاز باشد بیمار به یک متخصص ارتوپدی مراجعه کند.
• پاراکلینیکی تصویربردای مانند اشعه X، اسکن CT و MRI به مشاهده و ارزیابی شکل، جهت، مکان و زاویه انحنا کمک می‌کنند.

کجی مادرزادی مهره ها

اسکولیوز مادرزادی که به کجی مادرزادی مهره ها نیز معروف است، در واقع انحراف ستون فقرات به طرفین است که می‌تواند به پیچ خوردن ستون فقرات یا چرخیدن آن یا حتی کشش دنده‌ها در یک جهت و قوس چند بعدی نیز منجر گردد. به همین جهت است که تشخیص و درمان به موقع کجی مادرزادی مهره‌ها در دوران نوزادی اهمیت و تاثیر زیادی در بهبود آن دارد. در این مطلب به توضیح مشکل انحراف ستون فقرات نوزاد، روش‌های تشخیص، علل ایجاد و هم‌چنین روش‌های درمان آن می‌پردازیم.

روش‌های تشخیص اسکولیوز مادرزادی

چندین روش برای تشخیص کجی مادرزادی مهره ها وجود دارد. اولین و راحت‌ترین روش تست استاندارد تشخیصی شامل معاینه بیمار در زمان خم شدن به جلو است. زمانی‌که کودک در حالت ایستاده به سمت جلو خم شود، مشاهده و تشخیص عدم تقارن در دو طرف تنه برای پزشک متخصص ارتوپد آسان‌تر است. بنابراین در صورت مشکوک بودن به بیماری به منظور تشخیص دقیق‌تر از روش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی ساده، سی تی اسکن، ام‌آرآی و سونوگرافی استفاده می‌شود. هم‌چنین به منظور تشخیص انحراف ستون فقرات نوزاد که با تست تشخیصی به راحتی ممکن نیست، بهتر است از ابزار تصویربرداری استفاده شود.
عکس‌های ساده رادیولوژی ابزار مناسبی برای تشخیص اولیه مشکل کجی مادرزادی مهره ها هستند. این عکس‌ها هرگونه ناهنجاری در استخوان‌های ستون فقرات یا انحراف درجه در انحنای آن را به صورت کامل و دقیق نشان می‌دهند.
ام‌آرآی نیز به منظور تشخیص مشکلات احتمالی در درون استخوان‌های بیماران مبتلا به کجی مادرزادی مهره‌ها کاربرد دارد.
در نهایت جدیدترین و دقیق‌ترین فناوری به منظور تشخیص اسکولیوز مادرزادی اسکن سه‌بعدی است. خلق مدل‌های سه‌بعدی در این نوع تصویربرداری موجب می‌شود برخلاف سی‌تی‌اسکن، بتوان از کودک در حالت نشسته یا ایستاده تصویربرداری کرد. با توجه به این‌که قرار گرفتن بیمار در این حالت موجب تحمل وزن توسط ستون فقرات می‌شود، تشخیص بهتری را برای پزشک فراهم می‌کند. از دیگر مزایای استفاده از اسکن سه بعدی برای تشخیص انحراف ستون فقرات نوزاد می‌توان به نداشتن اشعه اشاره کرد.

کجی مادرزادی مهره ها چیست؟

اسکولیوز مادرزادی یا انحراف ستون فقرات نوزاد، نوعی نقص مادرزادی در مهره‌ ها است. شیوع این بیماری در میان نوزادان در حدود یک در هر ده هزار تولد می‌باشد.
برخی از بیماران دچار مشکل کجی مادرزادی مهره ها ممکن است در بدو تولد دارای مشکلات کلیه یا مثانه هم باشند. البته مشکل اصلی اسکولیوز مادرزادی ستون مهره این است که در برخی اوقات تا رسیدن بیمار به سنین نوجوانی تشخیص داده نمی‌شود. در صورتی که اگر این بیماری در نوزادی تشخیص داده شود، می‌تواند با کمک درمان‌های ساده مانند استفاده از بریس‌ها در ۶ ماهگی تا حد زیادی بهبود یابد. ولی انحراف ستون فقرات حتی به میزان کم، در صورت عدم درمان یا به تعویق افتادن آن شدت گرفته و احتمال بروز مشکلات قلبی و ریوی را در فرد افزایش خواهد داد. این‌جاست که مجبور به استفاده از روش‌های درمانی دارای خطر بیشتر، هزینه بیشتر و تاثیر کمتر مانند جراحی ستون فقرات خواهیم شد.

درمان انحراف کجی مهره های ستون فقرات

رایج‌ترین درمان غیر جراحی برای کجی مادرزادی مهره ها استفاده از بریس است. به گونه‌ای که پس از تشخیص انحراف کمتر از ۲۵ درجه، کودک تحت نظر قرار می‌گیرد و در صورت تشخیص بدتر شدن میزان انحراف، پزشک استفاده از بریس ستون فقرات را تجویز می‌کند. استفاده از بریس مزایایی مانند کاهش فشار بر پایین کمر نوزاد و کمک به صاف شدن ستون فقرات او را به دنبال دارد. ولی هدف اصلی از کاربرد این وسیله جلوگیری از افزایش انحراف است.
درمان مناسب در صورت انحراف بین ۲۵ تا ۴۰ درجه با توجه به شرایط کودک توسط پزشک تشخیص داده می‌شود. ولی برای انحراف به میزان ۴۰ درجه یا بیشتر، معمولا جراحی ستون فقرات اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. به همین دلیل است که والدین باید نسبت به هرگونه بدشکلی در کودکانشان حساس باشند و در صورت مشاهده‌ی هرگونه مورد مشکوک، هر چه سریع‌تر کودک را به منظور تشخیص زودهنگام نزد متخصص ببرند. به علاوه بهتر است در شرایط عادی نیز حداقل سالی یک بار به منظور چکاپ کودک به متخصص مراجعه نمایند.

انحراف ستون فقرات کودکان چگونه ایجاد می شود

کجی مادرزادی مهره ها در زمان رشد نوزاد در رحم ایجاد می‌شود و از مهم‌ترین دلایل آن می‌توان به شکل نگرفتن صحیح مهره‌های ستون فقرات به صورت طبیعی، جدا نبودن استخوان‌ها به میزان لازم، فقدان یک یا چند استخوان در ستون فقرات، رشد استخوان‌ها به صورت ناقص اشاره کرد.

درمان قطعی انحراف ستون فقرات

درمان قطعی کجی مادرزادی مهره ها به میزان قوس و انحراف موجود بستگی دارد. در صورت ابتلا به انحراف کمتر از ۲۵ درجه از بریس استفاده می‌شود. در این صورت لازم است کودک هر شش ماه یک بار با اسکن سه‌بعدی مورد ارزیابی قرار گیرد تا به وضعیت پایدار یعنی بلوغ اسکلتی برسد.
برای انحراف ۴۰ درجه یا بیشتر نیز عمل جراحی تجویز می‌شود. البته تعیین روش جراحی توسط پزشک متخصص و با در نظر گرفتن شرایط کودک مانند سن، بلوغ اسکلتی و برخی از ملاحظات پزشکی انجام می‌شود.
سایر روش‌های درمانی متداول برای کجی مادرزادی مهره ها شامل میله‌های در حال رشد و فیوژن ستون فقرات است. کاشت میله‌ها که با جراحی انجام می‌شود، علاوه بر اصلاح انحنای ستون فقرات، ادامه رشد آن را امکان‌پذیر می‌کند. البته مراجعه کودک به بیمارستان به منظور گسترش میله‌ها به صورت هماهنگ با رشد او برای هر شش ماه یک بار ضروری می‌باشد.
جراحی فیوژن ستون فقرات نیز در صورت توقف رشد کودک یا مناسب نبودن روش قبلی به منظور تثبیت دائمی ستون فقرات لازم است. در این روش درمان با صاف کردن ستون فقرات یا ایمپلنت‌های فلزی آن، مهره‌ها به هم متصل می‌شود تا انحنای ستون فقرات کم کم صاف شده و برای همیشه ثابت بماند.
به علاوه چه برای روش‌های جراحی و چه روش‌های غیرجراحی لازم است ورزش‌ها و مراقبت‌های تکمیلی به صورت منظم انجام شود. ورزش‌ها معمولا با توجه به نیاز و شرایط کودک توسط پزشک تجویز می‌شود و در قرار گرفتن بدن او در وضعیت صحیح و هم‌چنین تقویت دست‌ها و بالاتنه تاثیر زیادی خواهد داشت. هم‌چنین لازم است مراقبت‌های تکمیلی شامل مراجعه سالی یک بار به فیزیوتراپ به منظور چکاپ پس از پایدار شدن وضعیت ستون فقرات کودک و درمان قطعی کجی مادرزادی مهره ها انجام گردد.

ارتز برای انحراف ستون مهره

ارتز برای انحراف ستون مهره که به آن بریس‌ ارتوپدی ستون فقرات نیز گفته می‌شود، وسیله‌ای مفید و موثر در فرایند درمان بیماری‌ها و ناهنجاری‌های مربوط به ستون فقرات است. عدم تشخیص و درمان به موقع انحرافات موجود در ستون فقرات می‌تواند زمینه‌ساز آسیب به نخاع و ریشه‌های عصبی موجود در آن شده و به درد، ضعف یا حتی فلج شدن در برخی موارد منجر شود. بنابراین از ارتوز برای انحراف ستون مهره به منظور قرار گرفتن ستون فقرات در محور اصلی و کمک به بهبود بیماری به مرور زمان استفاده می‌شود. البته ارتزها برای درمان مشکلات دیگر بدن مانند گردن، کمر، زانو و غیره نیز استفاده می‌شود. مطلب امروز به ارتز برای انحراف ستون مهره اختصاص دارد.

آرتروز کمر چیست؟

آرتروز کمر که به مشکلات ستون فقرات کمر یا قسمت پایین آن مربوط است، نوعی بیماری تحلیل رونده است که در صورت عدم اقدام برای درمان علاوه بر اجبار بیمار به تحمل درد زیاد، می‌تواند به ناتوانی حرکتی نیز منجر شود. شیوع اصلی این عارضه در زنان و مردان بالای ۵۰ سال است، اما در سنین پایین‌تر نیز امکان ایجاد آن وجود دارد.
علائم متداول ابتلا به آرتروز کمر شامل درد در قسمت کمر و سفتی در قسمت پایین آن است که معمولا شدت بیشتری در زمان آغاز روز و صبح دارد. این مشکل در برخی افراد با ضعف عضلانی و عدم ثبات حرکتی نیز همراه است.
آرتروز کمر در صورت عدم درمان به موقع شدیدتر شده و ممکن است به ناتوانی‌های شدید حرکتی منجر شود. یکی از روش‌های درمانی به منظور بهبود مشکلات ناشی از آرتروز کمر استفاده از بریس یا ارتز است.

انواع ارتز ستون فقرات

بریس یا ارتز برای انحراف ستون مهره، شامل دو گروه اصلی ارتزهای آماده یا ثابت و و ارتزهای پیچیده سفارشی هستند. ارتز ستون فقرات یا ارتوز برای انحراف ستون مهره مانند سایر ارتزها، در فرایند درمان مشکلات مربوط به گردن، ستون فقرات و کمر کاربرد بسیاری دارد. با توجه به این که عدم هم‌راستایی ستون فقرات با افزایش احتمال آسیب به نخاع و ریشه‌های عصبی آن موجب درد، ضعف و یا حتی فلج شدن شود. استفاده از بریس نخاعی با قرار دادن ستون فقرات در محور خود علاوه بر کمک به بهبودی در حفظ عملکرد عضلانی و عصبی بیماران تاثیر زیادی دارد. به علاوه استفاده از ارتز برای انحراف ستون مهره با جلوگیری از ‌حرکت مهره‌ها، به درمان شکستگی‌های احتمالی، ممانعت از پیشرفت بیماری و در نهایت حفاظت و حمایت از ناحیه کمر و ستون فقرات منجر می‌شود.
انواع ارتز برای انحراف ستون مهره شامل موارد زیر است:

• LSO ناحیه کمری خارجی که دارای توانایی ایجاد فشار در ناحیه داخل شکم است.
• LSO جلوی سینه که برای بیماران دارای مشکل عدم تحمل تخته محکم شکمی قابل استفاده است.
• LSO ارتز مفصل ران نیز دارای اتصال دهنده ران به لگن و قابلیت نگهدارنده ران است.
• TLSO ارتز پشتی کمری خارجی که امکان کنترل شکم و پشت را برای بیمار فراهم می‌کند.
• ارتز گوژپشتی که با اعمال نیروی اصلاح‌کننده بر روی ستون فقرات نوعی درمان تمام وقت برای اصلاح کج‌پشتی ذاتی در بدو تولد شناخته می‌شود.
• ارتز کج‌پشتی شبانه که برای اصلاح انحراف‌ کج‌پشتی در زمان خواب کاربرد دارد.
• ارتز میلواکی کج‌پشتی یا گوژپشتی که دارای حلقه گردنی و مناسب برای درمان گوژپشتی است.

ارتز پیش‌ساخته ستون فقرات که همان‌گونه که گفتیم با ارتزهای سفارشی متفاوت است و به منظور درمان طیف گستره‌ای از بیماری‌ها و مشکلات شامل شکستگی‌های نخاعی، کنترل کوژپشتی، پوکی استخوان، کمر درد و تنگی مجرای نخاعی کاربرد زیاد و موثری دارد.
از مزایای ارتزهای پیش ساخته می‌توان به هزینه کمتر و امکان استفاده برای مشکلات مختلف اشاره کرد. ارتزهای سفارشی نیز شامل مزیت انطباق کامل با مشکل و ویژگی‌های خاص بدنی شخص می‌باشد.

آتل بندی ستون فقرات

آتل بندی ستون فقرات یکی از روش‌های درمان ناهنجاری‌های ستون فقرات است که با اهدافی مانند کنترل درد، کاهش بروز آسیب بیشتر، فراهم آوردن امکان بهبودی، جبران ضعف ایجاد شده در عضلات بیمار و در نهایت پیشگیری از بروز ناهنجاری یا اصلاح آن انجام می‌شود. در واقع آتل بندی همان ارتز برای ستون مهره است که با فشرده کردن شکم و افزایش فشار داخل شکمی، فشار روی ستون مهره‌ها را کاهش داده و به تسکین درد کمک می‌کند. مزایای دیگر آتل بندی ستون فقرات شامل افزایش گرما در ناحیه کمر و کارکرد گرم‌کننده به منظور کاهش درد، ایجاد پشتیبانی هیدرولیکی برای کمر و کاهش دامنه حرکتی این ناحیه با استفاده از مهاربند است که در نهایت همه‌ی این کارکردها در کاهش درد تاثیر زیادی دارند.

ارتوز برای انحراف ستون مهره کمر

مناسب‌ترین زمان برای درمان انحراف ستون مهره کمر پیش از رشد جهشی سن نوجوانی است. به این دلیل که پس از این زمان انحراف به سرعت تشدید می‌‌شود. بنابراین پزشکان برای کاهش احتمال شدت گرفتن ناهنجاری، در این دوره به تجویز یک بریس یا ارتوز برای انحراف ستون مهره کمر اقدام می‌کنند. به خصوص در صورت تشخیص انحراف بین ۲۰ تا ۴۰ درجه، استفاده از بریس یا ارتز برای انحراف ستون مهره می‌تواند در کنترل آن بسیار موثر باشد.
البته استفاده از ارتز برای انحراف ستون مهره نیاز به پایش و مراقبت از منحنی درمان بیمار به صورت منظم توسط پزشکان دارد. به علاوه در مورد انحراف بیش از ۴۰ درجه معمولا پزشکان برای درمان اقدام به تجویز عمل جراحی می‌کنند. نکته‌ی مهم دیگر این است که به طور کلی بریس یا ارتز برای انحراف ستون مهره در کودکانی که به جهش رشدی نرسیده‌اند یا در دوره رشد سریع خود هستند، تجویز می‌شود و عموما تاثیر درمانی کمتری برای بزرگسالان دارند.
در این مطلب با کارکرد ارتز برای انحراف ستون مهره، نقش درمانی آن و انواع موجود در بازار به همراه مزایای درمانی هر کدام آشنا شدیم. در استفاده از ارتزها لازم است به این نکته توجه کنید که عادت به اصلاحات حاصل از آن‌ها توسط بدن می‌تواند برای مدتی طول بکشد. به علاوه ممکن است اندکی ناراحتی اولیه در استفاده از آن داشته باشید، ولی احساس درد طبیعی نیست. هم‌چنین در استفاده از ارتزها به خصوص ارتز برای انحراف ستون مهره نباید بیش از دو هفته وقفه ایجاد کنید. در نهایت در صورت بروز هرگونه تاول یا سایش، درد، مشکلات اندازه و رشد و غیره حتما به متخصص ارتز مراجعه نمایید.