اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات چیست و چطور درمان می‌شود؟

خانه » مطالب آموزشی » اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات چیست و چطور درمان می‌شود؟

زمان مطالعه: ۹ دقیقه

برای پاسخ به سوال: اسکولیوز یا انحنای ستون فقرات چیست در یک کلام می‌توان گفت اسکولیوز یک عارضه اسکلتی است. به طور طبیعی ستون فقرات از نمای روبه‌رو و نمای پشت به صورت یک خط مستقیم دیده می‌شود. اما در اسکولیوز ستون فقرات به سمت راست یا چپ خم می‌شود.
این بیماری می‌تواند بر هر قسمت از ستون فقرات تأثیر بگذارد، اما شایع ترین مناطق در ناحیه قفسه سینه و قسمت تحتانی کمر است.

این مشکل اغلب در کودکان ظاهر می‌شود. در بیشتر موارد این اختلال نیاز به درمان ندارد، زیرا انحراف به مرور زمان با رشد کودک اصلاح می‌شود.
اما براساس میزان انحنای ستون فقرات و سن کودک، اغلب ترکیبی از روش‌های پوشیدنی مانند (بریس یا ارتوز: ابزاری برای حفاظت از بدن) و یا فیزیوتراپی توصیه می شود.
تعداد بسیار کمی از بیماران مبتلا به اسکولیوز ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند.
عوارض اسکولیوز شامل درد مزمن، اختلال یا نارکارامدی تنفسی و کاهش ظرفیت ورزش (نفس کم آوردن در هنگام ورزش نسبت به افراد سالم) است.

نکات کلیدی و خلاصه در مورد اسکولیوز چیست ؟

در اینجا چند نکات کلیدی در مورد اسکولیوز ذکر شده است. جزئیات بیشتر در مقاله اصلی تشریح شده است.
• اغلب، علت اسکولیوز مشخص نیست.
• تعداد کمی از افراد مبتلا به اسکولیوز به عمل جراحی نیاز دارند.
• علائم اسکولیوز در نوزادان شامل برآمدگی در یک طرف سینه است.
• این بیماری در زنان بیشتر از مردان رخ می دهد.

اسکولیوز چیست ؟

فرد مبتلا به اسکولیوز، ستون فقراتش به شکل یک منحنی C یا S شکل مشاهده می‌شود. همانطور که در بالا بیان کردیم ستون فقرات باید به صورت یک خط مستقیم از نمای پشت یا روبه‌رو دیده شود.
اما در این بیماری، انحراف به صورتی است که ستون فقرات به یک سمت انحراف پیدا کرده است.

این مشکل ممکن است در هر سنی ظاهر شود، اما غالباً این مشکل در سنین ۱۰ تا ۱۲ سالگی یا در دوران نوجوانی بروز می‌کند، همچنین بعضی اوقات شیرخواران علائمی از اسکولیوز را بروز می‌دهند.
دلایل تغییر شکل و یا در کل علت بروز اسکولیوز معمولاً مشخص نیست، اما در برخی موارد این بیماری با مشکلاتی مانند

• فلج مغزی (اختلال در عملکرد سیستم عصبی مغز)
• دیستروفی عضلانی (تحلیل عضلانی یا کوچک شدن ماهیچه ها)
• اسپینا بیفیدا spine bifida (مهره شکاف دار: نقص در شکل ظاهری مهره و در نتیجه بیرون زدگی نخاع)
• یا نقص هنگام تولد

مرتبط هستند.
اسکولیوز براساس ماهیت می تواند به دو دسته ساختاری و غیر ساختاری تقسیم شود:

1. انحنای ساختاری یک انحراف دائمی است و براساس نقص و یا ناهنجاری مادرزادی و یا آسیب به وجود می آید.
2. انحنای غیر ساختاری یک شرایط موقتی است و با گذشت زمان بهبود می‌یابد.

روش درمان اسکولیوز چیست

بیشتر کودکان مبتلا به اسکولیوز در ستون فقرات خود انحنای خفیفی دارند که در اغلب موارد، نیازی به درمان نیست.
البته پزشک توصیه می‌کند هر ۴ تا ۶ ماه میزان انحراف ستون فقرات را در کلینیک پیگیری کنند. همچنین با کمک رادیوگرافی می‌توان میزان انحنا را تشخیص داد.
معالج فاکتورهای زیر را در هنگام تصمیم‌گیری در مورد انتخاب یکی از گزینه‌های درمانی در نظر خواهد گرفت:

• جنسیت: احتمال بدتر شدن تدریجی شرایط بیماری در زنان نسبت به مردان بیشتر است.
• شدت انحنا: هرچه انحنا بیشتر باشد، با گذشت زمان خطر بدتر شدن انحنا نیز بیشتر می شود.
  انحنای S شکل، که به آن «انحناهای دوتایی» نیز می‌گویند، به مرور زمان بدتر می‌شوند. اما منحنی‌های C به احتمال کمتری بدتر می‌شوند.
• موقعیت انحنا: احتمال بدتر شدن انحنا ستون فقرات در بخش مرکزی نسبت به بخش بالایی و پایینی آن بیشتر است.
• بلوغ استخوان: در صورت متوقف شدن رشد استخوان در فرد، خطر بدتر شدن شرایط اسکولیوز نیز پایین می‌آید. زمانی که استخوان‌ها در حال رشد هستند، بریس brace مؤثرترین درمان است.

گچ گیری یا casting

گاهی اوقات برای درمان اسکولیوز نوزادان بجای مهاربند یا بریس از قالب گچ استفاده می‌کنند تا به ستون فقرات نوزاد کمک کرده در هنگام رشد، به وضعیت عادی و طبیعی خود برگردد.

نکته: گچ گیری را می‌توان با قالب‌های ساخته شده از گچ که متناسب با اندام فرد شکل دهی شده است انجام داد.

قالب‌های گچی روی ناحیه تنه نوزاد اتصال داده شده است و در هر زمانی می‌توان آن را پوشید.
از آنجایی که شیرخوار به سرعت در حال رشد است، قالب‌های گچی به طور دوره‌ای باید عوض شوند.

بریس Brace یا ارتوز Orthosis

اگر بیمار دچار اسکولیوز متوسط باشد (یعنی انحنای شدیدی در ستون فقرات رخ نداده باشد) و استخوان‌ها همچنان در حال رشد باشند، پزشک ممکن است درمان با بریس را توصیه کند.
در واقع استفاده از بریس یا ارتوز مانع خمیدگی بیشتر می‌شود.
اما توجه داشته باشید که بریس مشکل انحنا را درمان نکرده و یا انحنا را برعکس نمی‌کند. بلکه سبب پیشگیری از انحنای بیشتر ستون فقرات می‌شود.

• معمولاً در تمام طول شبانه روز، حتی شب‌ها، پوشیده می‌شوند.
  در واقع هرچه فرد در طول شبانه‌روز بیشتر بریس را بپوشد، اثربخشی بیشتری نیز به همراه دارد.
• معمولاً حرکات کودک را محدود نمی‌کند.
  اما اگر کودک تمایل به انجام حرکات بدنی دارد، می‌توان بریس را در آورد.
• که استخوان‌ها دیگر رشد ندارند و رشد متوقف شده است، از بریس دیگر استفاده نمی‌شود.

دو نوع بریس وجود دارد:

بریس زیر بغل یا ارتوز توراکولومبوساکرال :TLSO
شایع‌ترین نوع بریس برای درمان انحنای ستون فقرات، بریس زیر بغل است که از پلاستیک ساخته شده و به گونه‌ای طراحی شده است که متناسب با انحناهای بدن است.
این بریس معمولاً در زیر لباس قابل مشاهده نیست.

بریس میلواکی Milwaukee:
بریس میلواکی تمام تنه را در بر می‌گیرد و دارای حلقه گردنی با تکیه گاهی برای چانه است.
این نوع بریس فقط در مواردی که TLSO مؤثر نباشد، استفاده می‌شود.
در یک مطالعه مشخص شده است که استفاده از بریس در افراد ۱۰-۱۵ ساله مبتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک (با علت نامشخص)، خطر بدتر شدن شرایط یا نیاز به عمل جراحی را کاهش می‌دهد.

درمان کایروپراکتیک یا درمان دستی اسکولیوز چیست ؟

برخی از افراد برای تسکین درد و ناراحتی اسکولیوز به فرد «متخصص درمان‌های دستی» مراجعه می‌کنند.
کایروپراکتورها ستون فقرات را دستکاری می‌کنند و درمان‌های جایگزین برای اختلال اسکولیوز ارائه می‌دهند.
آنها ستون فقرات را با هذف بهبودی وضعیت و تسکین درد، دستکاری می‌کنند.

در مقاله «۵ تمرین ساده برای درمان اسکولیوز» چند تمرین را معرفی کرده ایم.

درمان کایروپراکتیک یا دستی می‌تواند کیفیت زندگی را برای فرد مبتلا به اسکولیوز بهبود بخشد.
اما با این حال، این روش یک درمان برای رفع مشکل اسکلولیز نبوده بلکه این روش یک راهکار تسکینی است.
در واقع اگرچه درمان دستی به افراد مبتلا به اسکولیوز کمک می‌کند که احساس بهتری داشته باشند، اما انحنای ستون فقرات را برطرف نمی‌کند.

نکته مهم این است که به پزشک متخصص درمان دستی مراجعه کنید.
زیرا دریافت درمان کایروپراکتیک از پزشک غیر متخصص سبب بدتر شدن علائم می‌شود.

علائم اسکولیوز یا انحنای ستون فقرات چیست ؟

اسکولیوز به طور معمول در هر سنی یعنی از نوزادی یا بزرگسالی ظاهر می‌شود.

علائم اسکولیوز در بزرگسالان:

• شایع‌ترین شکل اسکولیوز، در بزرگسالان ظاهر می‌شود که با عنوان اسکولیوز ایدیوپاتیک بزرگسالان شناخته می‌شود.
• البته این انحراف می‌تواند کودکان را از سن ۱۰ سالگی نیز تحت تأثیر قرار دهد.
  «ایدیوپاتی» به این معنی است که هیچ دلیل شناخته شده‌ای برای بروز آن وجود ندارد.
• سر فرد اندکی نسبت به مرکز یا تنه انحراف دارد.
• شکل دنده‌ها متقارن نیستند، یعنی دنده‌ها ممکن است بالا و پایین قرار گرفته باشند.
• یک طرف باسن نسبت به طرف دیگر آن برجسته‌تر یا بالاتر از دیگری است.
• لباس شخص به درستی در تنه فرد قرار نمی‌گیرد. یعنی یک طرف کمی بالاتر یا پایین‌تر است.
• شانه یا لبه شانه نسبت به شانه دیگر بالاتر است.
• گویا فرد به یک سمت بدن تکیه داده است.
• طول ناهموار پاها

علائم در نوزادان

در نوزادان، علائم کمی متفاوت‌تر از بزرگسالان است که شامل موارد زیر است:

• در یک طرف سینه
• به طور مداوم به سمت انحنای بدن دراز می‌کشد.
• موارد شدیدتر، بروز مشکلات در قلب و ریه‌ها که منجر به تنگی نفس و درد قفسه سینه می‌شود.
• از انواع اسکولیوز می‌تواند باعث کمر درد شود، اما این درد معمولاً خیلی دردناک نیست.
  کمردرد در بزرگسالان با اسکولیوز طولانی مدت شایع نیست.

اگر فردی اسکولیوز را درمان نکند، ممکن است به مشکلاتی مانند اختلال در عملکرد قلب و ریه دچار شود.

تمرین‌های ورزشی

فعالیت یا تمرین‌های ورزشی، به درمان اسکولیوز کمک می‌کند. البته مراجع مختلف هر یک استراتژی‌های ورزشی متفاوتی را پیشنهاد می‌کنند.
با این حال، همه دستورالعمل‌های ورزشی برای دستیابی به وضعیت طبیعی «ستون فقرات، قفس دنده، شانه‌ها و لگن» است.
در سال ۲۰۱۶، برخی محققان توضیح دادند که شواهد و مطالعات در حال انجامی وجود دارد که نشان می‌دهد ورزش می‌تواند به درمان اسکولیوز کمک کند.
اما با این وجود، برای پیدا کردن بهترین و موثرترین تمرین ورزشی برای بهبود اسکلولیوز هنوز مطالعات بیشتری نیاز است.

عمل جراحی

در موارد شدیدتر این بیماری، اسکولیوز با گذشت زمان پیشرفت می‌کند. در این موارد، پزشک ممکن است فیوژن ستون فقرات (اتصال چند مهره به هم دیگر جهت سفت شدن یا جوش خوردن) را توصیه کند.
این عمل جراحی انحنا یا کجی ستون فقرات را کاهش داده و از بدتر شدن انحنای آن جلوگیری می‌کند.

موارد زیر مراحل جراحی اسکولیوز را شامل می‌شود:

پیوند استخوان: جراح دو یا چند مهره را با پیوند استخوان (بافت استخوانی از خود شما یا بانک استخوان) پیوند می‌زند. بعضی اوقات، آنها از میله‌های فلزی، قلاب، پیچ یا سیم استفاده می‌کنند تا در حین بهبودی، ستون فقرات را مستقیم نگه دارند.

مراقبت‌های ویژه: مدت زمان این عمل ۴-۸ ساعت به طول می‌انجامد.
بعد از عمل جراحی، کودک به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) منتقل می‌شود و داروهای داخل وریدی و مسکن دریافت می‌کند.
کودک ۲۴ ساعت در ICU بستری می‌شود. اما ممکن است یک هفته تا ۱۰ روز در بخش داخلی بیمارستان بماند.

بهبودی: کودکان معمولاً می‌توانند پس از ۴-۶ هفته به مدرسه بروند و تقریباً ۱ سال بعد می‌توانند در برنامه‌ها و فعالیت‌های ورزش شرکت کنند.
گاهی استفاده از یک بریس یا مهاربند پشتی برای حمایت از ستون فقرات تا حدود ۶ ماه نیاز است.

کودک باید هر ۶ ماه یک بار به بیمارستان مراجعه کرده تا سایز میله‌ها افزایش یابد. این کار معمولاً یک روش سرپایی است، بنابراین نیاز به بستری فرد نیست. هنگامی که ستون فقرات بزرگ شد، جراح میله‌ها را خارج می‌کند.
پزشک فقط درصورتی که فواید جراحی فیوژن ستون فقرات بیشتر از خطرات باشد، این جراحی را توصیه می کند.

عوارض جراحی فیوژن ستون فقرات

عوارض ناشی از عمل جراحی شامل موارد زیر است:
جابجایی میله: ممکن است یک میله کار گذاشته شده در ستون فقرات از موقعیت صحیح خود حرکت کند، بنابراین نیاز به انجام عمل جراحی مجدد است.
پسودو آرتروز Pseudarthrosis: یکی از استخوان‌هایی که برای فیوز یا جوش دادن ستون فقرات به کار می رود به درستی در جای خود نچسبیده باشد که این امر منجر به ناراحتی خفیف و یا اصلاح ناموفق ستون فقرات می شود. بنابراین در این حالت نیز ممکن است به جراحی مجدد نیاز باشد.
عفونت: عفونت بعد از جراحی معمولاً با آنتی بیوتیک درمان می‌شود.
آسیب عصبی: ممکن است در طول روند جراحی، آسیب در اعصاب ستون فقرات ایجاد شود که یا منجر به علائم خفیفی مانند بی حسی در یک یا هر دو پا شود و یا مشکلات شدیدی مانند پاراپلژی (فلج کامل پاها و تنه یا از بین رفتن تمام عملکرد پایین تنه بدن) شود.
بنابراین جراح مغز و اعصاب در طول جراحی درمان اسکولیوز باید بالا سر بیمار حاضر باشد.

علت اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات چیست ؟

در زیر برخی از علل احتمالی اسکولیوز ذکر شده است:
شرایط عصبی عضلانی: برخی از اختلالات عصبی و عضلانی روی سیستم اعصاب و ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد که شامل فلج مغزی، پولیومیلیت (فلج اطفال) و دیستروفی عضلانی (ضعیف شدن ماهیچه‌ها) است.
اسکولیوز مادرزادی (در هنگام تولد): این وضعیت نادر است و معمولا به این دلیل رخ می‌دهد که استخوان‌های ستون فقرات هنگام رشد جنین در داخل رحم مادر به طور غیر طبیعی رشد می‌کنند.
ژن‌های خاص: برخی تصورات بر این است که حداقل یک ژن در بروز اسکولیوز نقش دارد.
طول پا: اگر یک پا از پای دیگر بلندتر باشد، ممکن است فرد دچار اسکولیوز شود.
سندروم اسکولیوز: اسکولیوز می‌تواند همراه با بیماری‌های دیگر از جمله نوروفیبروماتوز (بیماری ژنتیکی درگیرکننده عصب و پوست) و سندرم مارفان (اختلال در تولید بافت همبند) ایجاد شود.
پوکی استخوان: به دلیل تخریب استخوان امکان تشکیل اسکولیوز ثانویه وجود دارد.
دلایل دیگر: وضعیت بد بدنی، حمل کوله پشتی یا کیف مدرسه، اختلالات بافت همبند و برخی از آسیب‌ها نیز سبب بروز اسکولیوز می‌شود.

عوامل خطر یا ریسک فاکتور

عوامل خطر مستعد کننده فرد برای ابتلا به اسکولیوز شامل موارد زیر است:
سن: علائم و نشانه‌های انحراف ستون فقرات اغلب در طول رشد و درست قبل از بلوغ شروع می‌شوند.
جنسیت: این بیماری در زنان «های‌ریسک‌تر» بوده و یا به عبارتی زنان در معرض خطر بیشتر نسبت به مردان هستند.
ژنتیک: افراد مبتلا به اسکولیوز ممکن است یکی از خویشاوندانش به این مشکل دچار باشد.

انواع اسکولیوز

انجمن اسکولیوز انگلستان، پنج نوع اصلی اسکولیوز را به صورت زیر شرح داده است:

• مادرزادی: زمانی که ستون فقرات قبل از تولد به درستی شکل نگیرد، این مشکل پیش می‌آید.
• زودرس: بین تولد و تا ۱۰ سالگی ظاهر می‌شود.
• ایدیوپاتیک بزرگسالان: این انحنا با بزرگ شدن کودک اتفاق می‌افتد و منجر به انحنا و پیچ خوردگی ستون فقرات می‌شود.
• دژنراتیو: این نوع اسکولیوز در بزرگسالان و به دلیل ساییدگی و پارگی سیستم اسکلتی بروز می‌کند. خواه قبلا انحنا وجود داشته باشد یا نه.
• عصبی عضلانی: ناشی از اختلال در عضلات یا سیستم عصبی است.
• Scheuermann یا کیفوز شوئرمن: زمانی که قسمت‌های جلوی مهره‌ها نسبت به قسمت‌های پشت کندتر رشد می‌کنند. و این امر سبب خمیده شدن بدن یا قوز به سمت جلو می‌شود.
• اسکولیوز: با یکی از انواع سندرم‌ها از جمله سندرم مارفان و تریزومی ۲۱ (ناهنجاری کروموزی منجر به عقب ماندگی ذهنی) مرتبط است.

روش تشخیص اسکولیوز یا انحنای ستون فقرات چیست ؟

• ابتدا پزشک به معاینه فیزیکی ستون فقرات، دنده‌ها، باسن و شانه‌ها می‌پردازد.
• پزشک می‌تواند با کمک ابزاری به نام شیب سنج یا اسکولیومتر، میزان اسکولیوز یا انحراف را اندازه‌گیری کند.
• است نیاز باشد بیمار به یک متخصص ارتوپدی مراجعه کند.
• پاراکلینیکی تصویربردای مانند اشعه X، اسکن CT و MRI به مشاهده و ارزیابی شکل، جهت، مکان و زاویه انحنا کمک می‌کنند.