دررفتگی تکاملی مفصل هیپ در کودکان

زمان مطالعه: ۴ دقیقه

مفصل هیپ (اتصال استخوان ران با لگن) نوعی مفصل گوی و کاسه‌ای است. در مفصل نرمال، گوی که انتهای فوقانی استخوان ران است درون کاسه که بخشی از استخوان بزرگ لگن است قرار می‌گیرد. در نوزادان و کودکان مبتلا به دررفتگی تکاملی مفصل هیپ (Developmental Dislocation of the Hip به اختصار DDH)، این مفصل به درستی شکل نمی‌گیرد.  اتصال گوی و کاسه شل است و به راحتی دچار دررفتگی می‌شود.

اگرچه DDH معمولا در زمان تولد وجود دارد، ولی پس از آن و طی سال‌های نخست زندگی هم ممکن است ایجاد شود.

تحقیقات اخیر نشان داده اند قنداق کردن نوزاد، خطر ابتلا به DDH را افزایش می‌دهد.

شرح DDH

در تمام موارد DDH، بخش کاسه‌ی مفصل کم‌عمق است و گوی نمی‌تواند به خوبی درون آن جای بگیرد. گاهی اوقات، رباط‌های نگهدارنده‌ی مفصل کشیده می‌شوند.

میزان شل بودن و بی‌ثباتی مفصل در بین موارد مختلف DDH، متفاوت است:

• در رفته: در بیشتر موارد شدید DDH، سر استخوان کاملا از مفصل بیرون آمده است.
• با قابلیت دررفتگی: در این موارد،‌ سر استخوان ران هنوز درون لگن قرار دارد ولی می‌توان به سادگی طی معاینات فیزیکی آن را از مفصل خارج کرد.
• با قابلیت نیمه‌دررفتگی: در موارد خفیف‌تر DDH، سر استخوان ران درون مفصل قرار دارد ولی این اتصال مقداری سست است. طی معاینات فیزیکی می‌توان سر استخوان را درون مفصل حرکت داد ولی نمی‌توان آن را از مفصل خارج کرد.

علت دررفتگی مفصل هیپ

DDH وراثتی است. ممکن است در هردو مفصل رخ دهد ولی شیوع آن در مفصل سمت چپ بیشتر است. افرادی که بیشتر در خطر ابتلا به DDH قرار دارد شامل:

• دختران
• فرزندان اول
• جنین‌هایی که در درون رحم در وضعیت بریچ قرار دارند (مخصوصا در مواردی که پاها تا شانه بالا آمده‌اند)
• ژنتیک (والدین یا خواهر و برادر دچار باشند)
• جنین‌هایی که مایع آمنیوتیک کمی در اطراف خود دارند

معاینه‌ی پزشک

علاوه‌بر معاینات چشمی، یکی از معاینات فیزیکی که پزشک انجام می‌دهد گوش دادن به صدای تقه مانند مفصل هیپ در پوزیشن‌های مختلف است. روش‌های خاصی برای برگرداندن مفصل هیپ از وضعیت دررفته به حالت نرمال وجود دارد.

معمولا برای نوزادانی که در خطر ابتلا به DDH قرار دارند سونوگرافی مفصل انجام می‌شود. برای نوزادان بزرگتر و کودکان ممکن است از تصاویر X-ray استفاده شود.

انواع درمان دررفتگی مفصل هیپ

اگر DDH در بدو تولد تشخیص داده شود می‌توان با استفاده از یک بریس به سادگی آن را اصلاح کرد. اگر مفصل هیپ در زمان تولد در نرفته باشد ممکن است تشخیص آن تا آغاز راه رفتن کودک به تاخیر بیافتد. در این موارد درمان پیچیده تر و نتایج درمان غیرقابل پیش‌بینی خواهند بود.

درمان غیرجراحی:

روش‌های درمان به سن کودک بستگی دارند.

• نوزاد تازه متولد شده: به مدت یک تا دو ماه از یک ارتوز وضعیت دهنده به نام Pavlik Harness برای نوزاد استفاده می‌کنند تا استخوان ران را درون کاسه‌ی مفصل نگه دارد. این ارتوز خاص به گونه‌ای طراحی شده است که مفصل هیپ را در وضعیت مناسب حفظ می‌کند و همزمان حرکت پاها را کاملا آزاد نگه می‌دارد. با استفاده از این ارتوز، رباط‌های اطراف مفصل کوتاه‌تر شده و مفصل باثبات‌تر می‌شود. والدین نقش بسیار مهمی در تاثیر این ارتوز ایفا می‌کنند. پزشک و تیم درمان درمورد مراقبت‌های روزانه مانند نحوه‌ی صحیح پوشک کردن،‌ حمام کردن، غذا دادن و لباس پوشیدن به خانواده آموزش می‌دهند.

• یک تا شش ماهه: همانند گروه قبل، با یک ارتوز مشابه وضعیت‌دهی انجام می‌شود و در اکثر مواقع روش موفقی است. زمان استفاده از ارتوز در این گروه معمولا ۶ هفته تمام‌وقت و پس از آن ۶ هفته پاره‌وقت است. اگر درمان با Pavlik Harness موفق نبود،‌ پزشک ممکن است از ارتوز دیگری تحت عنوان Abduction brace که از مواد محکم‌تر ساخته می‌شود استفاده کند. در بعضی موارد نیاز است ابتدا پزشک مفصل را جا بیاندازد. پس از جا اندازی معمولا مفصل را در وضعیتی که ثبات داشته باشد گچ می‌گیرند.

• شش ماه تا دو سال: درمان دررفتگی مفصل هیپ در این گروه هم غالبا با جااندازی مفصل و سپس گچ‌گیری آن همراه است.

درمان جراحی:

• شش ماه تا دو سال: اگر جا اندازی مفصل هیپ در وضعیت بسته (بدون جراحی)‌ موفقیت‌آمیز نباشد،‌ جراحی باز ضروری می‌شود. در این روش برشی روی مفصل ایجاد می‌شود تا جراح به خوبی استخوان و بافت‌های اطراف آن را ببیند. در بعضی موارد استخوان ران را کوتاه‌تر می‌کنند تا بهتر درون مفصل جا بگیرد. طی عمل با تصاویر X-ray از جا گرفتن استخوان درون مفصل اطمینان حاصل می‌شود. پس از عمل مفصل را گچ می‌گیرند تا به ثبات برسد.
• دو سال به بالا: در بعضی موارد، شلی مفصل با رشد کودک افزایش می‌یابد. برای درمان آن از جراحی باز استفاده می‌کنند و سپس گچ می‌گیرند.

ریکاوری

در دوران ریکاوری پس از عمل ممکن است تا التیام یافتن آن به مدت ۲ تا ۳ ماه از نوعی ارتوز بی‌حرکت کننده استفاده شود. در این مدت از تصاویر X-ray و دیگر روش‌های تصویربرداری برای چک کردن وضعیت مفصل تا پایان رشد کودک استفاده می‌شود.