درخواست مشاوره رایگان
روماتیسم ستون فقرات یا اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست؟
روماتیسم ستون فقرات یا اسپوندیلیت آنکیلوزان یکی از اشکال التهاب مفاصل است که به طور عمده روی ستون مهره و مفصل ساکروایلیاک (مفصل لگن) یا کمر اثر می‌گذارد.
روماتیسم ستون‌فقرات یک بیماری التهابی است و موجب درد، گرفتگی و از دست دادن توانایی می‌شود. این بیماری سبب فرسایش استخوان و افزایش شکل‌گیری استخوان در ستون مهره شده و در نهایت منجر به همجوشی یا پیوند دو استخوان می‌شود.
در موارد پیشرفته، سبب می‌شود ستون مهره فرم اصلی خود را از دست بدهد.
اسپوندیلیت یعنی التهاب و آنکیلوزان به معنی جوش خوردگی استخوان‌ها است. درواقع التهاب سبب جوش خوردگی یا اتصال دو استخوان به یکدیگر در ستون مهره‌ها می‌شود.
این مورد در مردان زیر ۲۰ سال بیشتر رخ می‌دهد، اما باید توجه کنید که ممکن است روماتیسم ستون مهره در هر سنی اتفاق بیفتد. البته این وضعیت در زنان نشانه‌های خفیف‌تری نسبت به مردان بروز می‌دهد.
درمان دارویی و درمان فیزیکی یا فیزیوتراپی سبب تسکین این مشکل می‌شود.
حقایقی که باید در مورد روماتیسم ستون فقرات بدانید
- روماتیسم ستون فقرات یک نوع آرتریت (التهاب مفصل) است.
- این وضعیت معمولاً قسمت پایینی ستون مهره را تحت تأثیر قرار می‌دهد. درواقع مفصل لگن که به عنوان مفصل ساکرو ایلیاک شناسایی می‌شود.
- تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان معمولاً مشکل است اما الگوهای خاصی که در درد وجود دارد و تغییراتی که در تصاویر رادیوگرافی و MRI وجود دارد می‌تواند به تشخیص کمک کند.
- هیچ درمان خاصی برای این وضعیت وجود ندارد. اما داروها می‌تواند درد و التهاب را تا حدی کنترل کنند. درمان فیزیکی یا فیزیوتراپی نیز سبب تسکین درد و پیشگیری از بروز برخی از نشانه‌ها می‌شوند.
نشانه‌های روماتیسم ستون فقرات
سه علامت اصلی برای این بیماری وجود دارد:
- درد
- سفتی و گرفتگی
- از دست دادن توانایی حرکت
درد معمولاً اصلی‌ترین نشانه است، خصوصاً درد در ناحیه پایین کمر و ناحیه باسن که از نشانه های اولیه این بیماری اند.
هر چند التهاب و درد محدود به ستون فقرات نیست. بلکه وضعیتی سیستماتیک یا عمومی بوده یعنی وضعیتی است که می‌تواند روی تمام قسمت‌های بدن اثر بگذارد.
این موارد شامل:
- مفاصل دیگر بدن
- گردن
- بالای استخوان درشت نی در ساق پا
- پشت پاشنه پا در تاندون آشیل
- زیر پاشنه پا
روماتیسم ستون فقرات باعث جوش خوردن یا ادغام دو استخوان با یکدیگر می‌شود.
درواقع استخوان در ناحیه مفصل بیش از حد رشد می‌کند. این وضعیت انجام کارهای روزمره را سخت تر می‌کند. در برخی موارد سبب محدودیت حرکت قفسه سینه شده و نفس کشیدن را مشکل می‌کند.
افراد با روماتیسم ستون‌فقرات ممکن است حس کوفتگی، احساس خستگی و کمبود انرژی را تجربه کنند.
اسپوندیلیت آنکیلوزان همچنین روی چشم‌ها نیز اثر می‌گذارد، که شامل التهاب عنبیه و دیگر قسمت‌های چشم می‌شود. این التهاب به عنوان التهاب عنبیه یا یوئیت شناخته می‌شود که وابسته به موقعیت چشم، قرمز و دردناک می‌شود. این بیماری می‌تواند به گونه ای روی بینایی تأثیر بگذارد که قابل بازگشت و درمان نباشد.
دیگر نشانه‌های سیستماتیک یا عمومی ممکن است شامل تغییرات قلبی عروقی و تغییراتی در سیستم عصبی باشد.
درمان روماتیسم ستون مهره یا اسپوندیلیت آنکیلوزان
هیچ درمانی برای روماتیسم ستون مهره وجود ندارد. درواقع این بیماری یک بیماری غیرقابل برگشت روماتیسمی می‌باشد. هر چند بعضی از راهکارها سبب تسکین درد و مدیریت پیشرفت آن می‌شود.
این گزینه‌های درمانی شامل:
- ورزش و درمان فیزیکی (فیزیوتراپی)
- دارو
- استفاده از وسایل ارتوپدی فنی
- در موارد نادر، جراحی
شخص معمولاً برای درمان باید به یک پزشک روماتولوژی مراجعه کند. بیمار ممکن است به چندین نوبت ویزیت در طول دوره این بیماری نیاز داشته باشند.
مراقبت‌های پزشکی کنترل بیماری و درمان را ممکن می‌سازند.
سه رویکرد عمومی مورد استفاده در مدیریت اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود دارد:
- داروها سبب کاهش درد و التهاب می‌شوند.
- درمان فیزیکی و ورزش سبب حفظ پوسچر یا ژست فرد و حرکت او می‌شود.
- جراحی در موارد نادری انجام می‌شود، درواقع جراحی در برخی از موارد برای اصلاح ناهنجاری شدید به کار می‌رود.
برای مثال زمانی که ستون مهره بیش از حد خم شده باشد، یا برای تعویض مفصل لگن یا مفصل ران جراحی ضرورت می‌یابد.
درمان دارویی
داروهای اصلی برای درمان روماتیسم ستون مهره باعث تسکین درد و التهاب می‌شوند. این داروها شامل داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی می‌باشد (ایبوپروفن، ناپروکسن یا دیکلوفناک) که البته استامینوفن و کدئین همیشه گزینه‌های جایگزینی مناسبی برای زمانی که داروهای ضدالتهابی در دسترس نبوده یا به حد کافی تسکین دهنده نیستند، به کار می‌روند.
بعضی از داروهای ضدالتهابی سبب کاهش استخوان‌سازی شده و به سلامت وضعیت استخوان کمک می‌کنند. این دارو ها معمولاً بعد از جراحی درمان جوش خوردگی استخوان پیشنهاد نمی‌شوند.
زمانی که روماتیسم ستون فقرات روی کل بدن اثر می‌گذارد، بیمار باید به تعدادی از متخصصین پزشکی مختلف مانند متخصص طب فیزیک، متخصص چشم و متخصص بیماری‌های گوارشی مراجعه کند.
ورزش
فیزیوتراپی و ورزش درمانی سبب پیشگیری برخی نشانه‌ها می‌شود.
یک درمانگر طب فیزیک یا فیزیوتراپیست ممکن است یک برنامه ورزشی مناسب برای کمک به بیماران برای حفظ پوسچر یا ژست فرد و همچنین حفظ وضعیت حرکت او طراحی کند.
این برنامه‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- ورزش روزانه
- آموزش تخصصی
- ورزش‌های درمانی
ورزش‌های درمانی فیزیکی شامل کشش یا نرمش اند و ورزش‌های قدرتی و خاص برای حفظ دامنه حرکتی می‌باشند.
دو حرکت ورزشی که توسط متخصصین در انجمن بیماری‌های التهابی اروپا پیشنهاد شده است شامل:
- از پشت به دیوار در حالت ایستاده تکیه دهید، به گونه‌ای که پاشنه پا در خلاف دیوار باشد و سر را به دیوار تکیه دهید. سر را به عقب خم نکنید. این وضعیت را به مدت ۵ ثانیه نگه دارید، کمی استراحت کنید. این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
- بایستید و پاها را از هم باز کرده و دست‌ها روی کمر یا باسن قرار داده و سپس بدن را به یک سمت بچرخانید. حدود ۵ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید و سپس همین کار را با طرف دیگر بدن انجام دهید. این ورزش را ۵ بار برای هر طرف انجام دهید.
البته راهکارهای دیگری نیز برای ورزش وجود دارد که شامل، پوشیدن لباس فیت یا سایز بدن برای کنترل خم شدگی می‌باشد. پزشک نیز ممکن است یک راهکار مناسب پیشنهاد دهد.
تشخیص روماتیسم ستون مهره
پزشک ممکن است در مورد نشانه‌ها و علائم از شما بپرسد و معاینات فیزیکی انجام دهد و همچنین برخی از تست‌های آزمایشگاهی را نیز سفارش دهد.
اگر کمردرد التهابی با ویژگی‌های خاصی وجود داشته باشد، ممکن است نشانه روماتیسم ستون مهره باشد.
این ویژگی‌ها شامل:
- دردی که با استراحت بهبود نمی‌یابد.
- دردی که سبب اختلال خواب می‌شود.
- کمر دردی که به تدریج قبل از ۳۰ سالگی شروع شده و علت آن صدمه نیست.
- نشانه‌هایی که بیش از ۳ ماه وجود دارد.
- سفتی و گرفتگی هنگام صبح، که با ورزش و حرکت بهبود نمی‌یابد.
تصاویر پزشکی ممکن است تشخیص را قطعی کند اما تغییرات در چنین تست‌هایی بلافاصله قابل مشاهده نیست و همین امر سبب تأخیر در تشخیص می‌شود.
آزمایش خون
هیچ آزمایش خونی نمی‌تواند روماتیسم ستون فقرات را تائید کند. اما تست‌های آزمایشگاهی می‌توانند به تایید یا رد سایر روش‌های تشخیصی کمک کنند.
تست‌های مورد نیاز برای تشخیص التهاب شامل:
- سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR)
- پروتئین C واکنشگر(CRP)
- شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC )
- تست (HLA B27)
در برخی موارد، مانند زمانی که وجود التهاب روماتیسمی مشکوک می‌باشد، آزمایش فاکتورهای روماتوئیدی (RF) پپتید سیتریک سیترولینه شده (CCP) و آنتی‌بادی‌های ضد هسته (ANA) می‌تواند به رد شدن آرتریت روماتوئید یا همان التهاب روماتیسمی کمک کند.
تصاویر پزشکی
تصاویر پزشکی شامل:
- رادیوگرافی
- MRI
علت روماتیسم ستون فقرات
علت بروز روماتیسم مفصلی نامشخص است. اما نشانه‌ها، حاوی التهاب در قسمت‌های پایین ستون فقرات می‌باشد. وقتی استخوان جدید رشد می‌کند، این التهاب منجر به آسیب و جوش خوردگی می‌شود.
در واقع در چنین شرایطی علت التهاب بافت‌هایی که به استخوان متصل می‌شوند جوش خوردگی است.
هرچند، هنوز به طور دقیق مشخص نیست که چرا چنین فرایند التهابی در افراد درگیر با اسپوندیلیت آنکیلوزان رخ می‌دهد.
این وضعیت معمولاً در خانواده‌هایی رخ می‌دهد که سابقه چنین بیماری را داشته و این وضعیت به عنوان بیماری ژنتیکی شناخته می‌شود.
چشم‌انداز
پیش‌بینی بیماری روماتیسم ستون فقرات دشوار است، زیرا بین افراد بسیار متفاوت است و نوع پیشرفت آن معمولاً ثابت نیست.
عوامل مهم برای بررسی وضعیت پیشرفت این بیماری وجود دارد که شامل میزان توانایی عملکردی، حرکت ستون فقرات، آسیب مفاصل و… می‌باشد. در برخی از افراد علائم از بین نمی‌رود، برخی افراد از دست دادن حرکت و ناتوانی را تجربه می‌کنند، برخی از افراد به ندرت متوجه علائم بیماری می‌شوند و تنها حدود یک درصد مبتلایان بهبودی را تجربه می‌کنند.
در افراد کمی عوارض خطرناک و اثرگذار روی زندگی، قلب، ریه‌ها یا روده‌ها را خواهند داشت.
در مردان، زمانی که علائم بیماری در سنین جوانی بروز می‌کند، احتمال بیشتری دارد که دچار صدمات شدید شده و توانایی حرکت را از دست بدهند ، اما در بانوان، به نظر می‌رسد که این صدمات کمتر باشد.
