درخواست مشاوره رایگان
سندرم درد پتلوفمورال
سندرم درد پتلوفمورال (PFPS) یک اصطلاح گسترده برای توصیف درد جلوی زانو و اطراف کشکک است. گاهی به آن زانوی دونده نیز می‌گویند زیرا در ورزشکاران جوان رشته‌های دو و میدانی رایج است. درد ناشی از PFPS بالا رفتن از پله، زانو زدن و دیگر فعالیت‌های روزمره را دشوار می‌کند.
موارد زیادی ممکن است به ایجاد PFPS منجر شوند. مهم‌ترین فاکتورها، مشکلات مربوط به راستای کشکک و فعالیت بیش از حد در ورزشکاران هستند.
علائم این سندرم معمولا با درمان‌های محافظتی مانند تغییر در سطح فعالیت یا تمرینات خاص از بین می‌روند.
آناتومی زانو
زانو بزرگترین و یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن است. این مفصل از انتهای پایینی فمور (استخوان ران)، انتهای بالایی تیبیا (استخوان ساق) و پتلا (کشکک) تشکیل می‌شود.
رباط‌ها و تاندون‌های مختلفی استخوان ران را به استخوان‌های ساق متصل می‌کنند. چهار رباط اصلی زانو به استخوان‌ها متصل شده و مانند طناب‌های محکم آن‌ها را کنار هم نگه می‌دارند.
عضلات توسط تاندون‌ها به استخوان ها متصل می‌شوند. تاندون چهارسر عضلات قدام ران را به کشکک متصل می‌کند. بخش‌هایی از تاندون چهارسر به استخوان ساق متصل شده و به پایدار کردن کشکک کمک می‌کنند. تاندونی که از کشکک به استخوان ساق متصل می‌شود تاندون پتلار نام دارد.
چندین ساختار در زانو، حرکت این مفصل را راحت‌تر می‌کنند. برای مثال، کشکک درون ناودانی روی استخوان ران به نام تروکلئا قرار می‌گیرد. زمانی که زانوی خود را خم و راست می‌کنید، کشکک درون این ناودان به جلو و عقب حرکت می‌کند.
انتهای فمور، ناودان تروکلئا و سطح زیرین کشکک با غضروف مفصلی پوشانده شده است. غضروف مفصلی به لغزش روان ستخوان‌ها نسبت به یکدیگر حین حرکت اندام کمک می‌کند.
سینوویوم – آستر نازکی از بافت که سطح مفصل را می‌پوشاند – نیز به حرکات لغزشی کمک می‌کند. سینوویوم مقدار بسیار کمی مایع تولید می‌کند که باعث روان‌سازی غضروف می‌شود. علاوه بر این، درست زیر کشکک یک پد چربی وجود دارد که به عنوان جاذب ضربه عمل می‌کند.
شرح
سندرم درد پتلوفمورال زمانی رخ می‌دهد که اعصاب بافت نرم و استخوان‌های اطراف کشکک احساس درد کنند. این بافت نرم شامل تاندون‌ها، پد چربی زیر کشکک و بافت سینوویال هستند.
در برخی موارد درد پتلوفمورال، وضعیتی به نام کندرومالاسی کشکک وجود دارد. در کندرومالاسی غضروف سطح زیرین کشکک نرم و خرد می‌شود. هیچ‌گونه عصبی در غضروف مفصلی وجود ندارد، بنابراین آسیب غضروف به خودی خود نمی‌تواند باعث ایجاد درد شود. اگرچه می‌تواند باعث التهاب سینوویوم و درد استخوان زیر آن شود.
علت سندرم درد پتلوفمورال
استفاده‌ی بیش از حد
در بسیاری از موارد، PFPS درنتیجه‌ی فعالیت فیزیکی شدیدی که باعث ایجاد فشار مکرر روی زانو می‌شود – مانند پیاده‌روی سریع، اسکوات و بالا رفتن از پله – ایجاد می‌شود. تغییر ناگهانی در فعالیت فیزیکی نیز ممکن است علت ایجاد این عارضه باشد. این تغییر می‌تواند در تعداد دفعات انجام فعالیت باشد. بیشتر کردن طول یا شدت فعالیت نیز می‌تواند موثر باشد.
فاکتورهای دیگری که می‌توانند به درد پتلوفمورال منجر شوند شامل:
- استفاده از تکنیک‌ها یا تجهیزات ورزشی نامناسب
- تغییر در نوع کفش یا سطح فعالیت
بدراستایی کشکک
سندرم درد پتلوفمورال همچنین ممکن است در اثر جابجایی غیرطبیعی کشکک درون ناودان تروکلئا رخ دهد. در این حالت وقتی زانو خم باشد کشکک از یک سمت ناودان به بیرون کشیده می‌شود. این ناهنجاری ممکن است موجب افزایش فشار بین پشت کشکک و تروکلئا شده و به بافت نرم آسیب برساند.
فاکتورهایی که باعث جابجایی ضعیف کشکک می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- مشکلات مربوط به راستای اندام بین لگن و مچ پا: مشکلات مربوط به راستا ممکن است باعث جابجایی بیش از حد کشکک به سمت داخل، خارج یا بالا شود.
- عدم تعادل یا ضعف عضلانی، مخصوصا در عضله‌ی چهارسر: وقتی که زانو خم و راست می‌شود، عضلات و تاندون‌های چهارسر به نگه داشتن کشکک درون ناودان تروکلئا کمک می‌کنند. ضعف یا عدم تعادل در این عضله ممکن است باعث جابجایی ضعیف کشکک درون ناودان شود.
علائم سندرم درد پتلوفمورال
شایع‌ترین علامت PFPS وجود یک درد مبهم در قدام زانو است. این درد که معمولا به تدریج شروع می‌شود ممکن است در هردو زانو وجود داشته باشد. دیگر علائم رایج به صورت زیر هستند:
- درد حین ورزش‌ها و فعالیت‌هایی که به خم شدن مکرر زانو نیاز دارند، مانند بالا رفتن از پله، دویدن، پریدن یا اسکوات زدن
- درد در قدام زانو پس از نشستن‌های طولانی مدت با زانوی خم شده، مانند حالتی که در سینما یا در هواپیما رخ می‌دهد
- درد در اثر تغییرات سطح، شدت، و تجهیزات فعالیت
- صدا دادن زانو حین بالا رفتن از پله یا بلند شدن پس از نشستن‌های طولانی مدت
درمان‌های خانگی
در بسیاری از موارد، درد پتلوفمورال با درمان‌های خانگی ساده از بین می‌رود.
تغییرات فعالیت
تا زمان رفع شدن درد، از انجام فعالیت‌هایی که باعث آسیب زانو می‌شوند بپرهیزید. این ممکن است به معنی تغییر روتین ورزشی یا پرداختن به فعالیت‌های کم‌تنش‌تری مانند دوچرخه ثابت، شنا و … باشد. اگر اضافه‌وزن دارید، کاهش وزن می‌تواند به کاهش فشار روی زانویتان کمک کند.
اصول RICE
عبارت RICE مخفف کلمات Rest (استراحت)، Ice (یخ)، Compression (فشرده کردن) و Elevation (بلند کردن) است.
- استراحت: از انداختن وزن روی زانوی دردناک خود پرهیز کنید.
- یخ: چند بار در روز، هر بار به مدت ۲۰ دقیق از کیسه یخ استفاده کنید. یخ را مستقیم روی پوست نگذارید.
- فشرده کردن: برای جلوگیری از تورم بیشتر، زانوی خود را با بانداژ کشسانی که روی کشکک یک سوراخ داشته باشد بپیچانید. مراقب باشید که بانداژ درد را بیشتر نکند.
- بلند کردن: تا حد امکان، حین استراحت، زانوی خود را بالاتر از سطح قلبتان قرار دهید.
دارو
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن می‌توانند به کاهش تورم و درد کمک کنند.
اگر دردتان ماندگار است یا خم کردن زانو به مرور برایتان سخت‌تر می‌شود، برای یک ارزیابی دقیق به پزشک خود مراجعه کنید.
معاینه‌ی پزشک
معاینه‌ی پزشک
طی معاینه‌ی فیزیکی، پزشک درمورد وضعیت سلامت عمومی و علائمتان با شما صحبت می‌کند. او همچنین در مورد زمان شروع درد و شدت و نوع آن از شما سوال می‌پرسد. همچنین سوال می‌پرسد که آیا فعالیت باعث تشدید دردتان می‌شود یا خیر.
برای تعیین محل دقیق درد، پزشک ممکن است با ملایمت قدام زانو و کشکک را فشار یا هل دهد. او همچنین ممکن است از شما بخواهد اسکوات بزنید، بپرید و حرکت لانج انجام دهید تا قدرت زانو و بدنتان را ارزیابی کند.
برای کمک به تشخیص علت درد و رد کردن احتمال دیگر مشکلات فیزیکی، پزشک شما ممکن است موارد زیر را نیز چک کند:
- راستای ساق و وضعیت کشکک
- ثبات زانو، چرخش لگن، و دامنه‌ی حرکتی زانوها و لگن
- کشکک برای وجود حساسیت به لمس
- اتصال عضلات ران به کشکک
- قدرت، انعطاف‌پذیری، استحکام و تون عضلات لگن، قدام ران (چهارسر) و خلف ران (همسترینگ‌ها)
- تاندون آشیل و انعطاف‌پذیری پاها
در نهایت پزشک ممک است برای بررسی نحوه‌ی راه رفتن از شما بخواهد به سمت جلو و عقب راه بروید. ممکن است مشکلاتی در نحوه‌ی راه رفتن شما وجود داشته باشد که به درد زانو منجر شود.
تصویربرداری
- تصاویر X-ray: معمولا پزشک تنها با معاینه‌ی فیزیکی PFPS را تشخیص می‌دهد. با این حال در بیشتر موارد برای رد احتمال آسیب به استخوان‌های تشکیل‌دهنده‌ی زانو، X-ray را نیز تجویز می‌کند.
- تصاویر MRI: این تصاویر، بافت نرم بدن مانند رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات را به خوبی نشان می‌دهند. اگر پس از مدتی علائمتان با درمان‌های ساده رفع نشوند، پزشک ممکن است MRI تجویز کند.
درمان‌های تخصصی
برنامه‌ی درمانی PFPS در جهت رفع درد و بازگرداندن دامنه‌ی حرکتی و قدرت عضلانی طراحی می‌شود. در بیشتر موارد، درد پتلوفمورال را می‌توان بدون جراحی درمان کرد.
درمان غیرجراحی
علاوه‌بر تغییر فعالیت‌ها، اصول RICE، و داروهای ضدالتهاب، پزشک ممکن است روش‌های درمانی زیر را نیز توصیه کند:
- فیزیوتراپی: تمرینات خاصی به بهبود دامنه‌ی حرکتی و افزایش قدرت و توان عضلانی کمک می‌کنند. از آن جایی که عضله‌ی چهارسر، مهم‌ترین عنصر پایدارکننده‌ی کشکک است، تمرکز تمرینات باید روی تقویت و کشش این عضله باشد.
- درمان ارتوزی: کفی‌های طبی می‌توانند به راستادهی و پایدارسازی پا و مچ پا کمک کرده و فشار را از روی ساق بردارند.
درمان جراحی
برای درمان درد پتلوفمورال به ندرت به جراحی نیاز است و فقط برای موارد شدیدی که به جراحی جواب نداده‌اند انجام می‌شود. درمان جراحی ممکن است به صورت زیر باشد:
- آرتروسکوپی: در آرتروسکوپی، جراح یک دوربین کوچک به نام آرتروسکوپ را وارد مفصل زانو می‌کند. تصاویر دوربین روی صفحه می‌افتد و جراح با استفاده از آن جراحی را پیش می‌برد.
- انتقال دکمه‌ی تیبیا: در برخی موارد نیاز است با جابجا کردن تاندون کشکک همراه با بخشی از دکمه‌ی تیبیا، راستای کشکک را تغییر داد. این جراحی نوعی جراحی باز است.
پیشگیری از سندرم درد پتلوفمورال
سندرم درد پتلوفمورال معمولا با اقدامات ساده و فیزیوتراپی به طور کامل رفع می‌شود. با این حال، اگر تطابق‌هایی با روتین ورزشی و فعالیت‌های خود انجام ندهید ممکن است دوباره برگردد. حفظ عضلات اطراف زانو مخصوصا چهارسر و همسترینگ‌ها در وضعیت مناسب، برای پیشگیری از این عارضه ضروری است.
اقدامات دیگری نیز هستند که می‌توانند از بازگشت سندرم درد پتلوفمورال جلوگیری کنند. این اقدامات شامل موارد زیر هستند:
- پوشیدن کفش مناسب با نوع فعالیت
- گرم کردن کامل پیش از انجام فعالیت‌های فیزیکی
- اضافه کردن تمرینات کششی عضله‌ی چهارسر و همسترینگ‌ها به روتین گرم کردن و تمرینات کششی به انتهای فعالیت‌های فیزیکی
- افزایش تدریجی تمرینات
- کاهش فعالیت‌هایی که در گذشته باعث آسیب به زانوهایتان شده‌اند
- حفظ وزن مناسب و پرهیز از وارد کردن فشار بیش از حد به زانو
