درخواست مشاوره رایگان
فلج مغزی و کاربرد ارتوز ها در آن
فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی (Cerebral Palsy) گروهی از اختلالات حرکتی دائم ولی غیرپیشرونده هستند که به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی یا آسیب‌های وارده بر مغز در مراحل اولیه‌ی تکامل ایجاد می‌شوند. تعدادی از این افراد فقط نقص حرکتی دارند و اختلال دیگری ندارند ولی در سایر بیماران علائم دیگری مانند مشکلات یادگیری، شنیداری، دیداری، و تشنج هم وجود دارد. وضعیت هوش بسته به محل آسیب متغیر است و بعضی از این کودکان از نظر هوشی بااستعداد اند.
انواع فلج مغزی
- اسپاستیک: شایع‌ترین نوع که ۷۰ تا ۸۰ درصد موارد را شامل می‌شود در اثر آسیب به سلول‌های عصبی حرکتی فوقانی ایجاد می‌شود. علائم آن شامل الگوی حرکتی غیرطبیعی، افزایش تون عضلات، و رفلکس‌های غیرطبیعی هستند.
- آتاکسیک: به علت آسیب به مخچه روی می‌دهد و کمتر از ۵ درصد موارد را شامل می‌شود. مشخصات آن عبارتند از وضعیت غیر طبیعی بدن و فقدان هماهنگی منظم عضلات یا هردو.
- دیس کینتیک: ۱۰ تا ۱۵ درصد موارد را تشکیل می‌دهد و مشخصه‌ی آن الگوهای حرکتی غیرطبیعی و حرکات بدون اراده و کنترل نشده است.
- هیپوتونیک
- ترکیبی از انواع فوق
علائم فلج مغزی
کودکان مبتلا به فلج مغزی به دلیل نقایص اولیه و ثانویه در فعالیت‌هایشان محدودیت دارند. این محدودیت‌ها از نقص حرکتی جزئی تا ناتوانی کامل حرکتی را شامل می‌شوند.
اهداف درمان
در کنار دیگر گزینه‌های درمان مانند دارو درمانی، جراحی و فیزیوتراپی، ارتوز ها نقش بسیار مهمی در درمان افراد مبتلا به فلج مغزی ایفا می‌کنند. اهداف درمان ارتوزی این افراد شامل موارد زیر است:
- تصحیح یا جلوگیری از ایجاد بدشکلی
- ایجاد بستر مناسب برای حرکت
- تمرین مهارت‌های لازم
- بهبود وضعیت راه رفتن بیمار
ارزیابی
نخستین کاری که برای فرد دچار فلج مغزی باید انجام شود، ارزیابی کامل نیازهای فرد مبتلاست. این نیازها بسته به شدت نقص و محدودیت‌های حرکتی بیمار متفاوت خواهند بود. پس از جمع‌آوری اطلاعات کافی از وضعیت بیمار، ارتوز مناسب تجویز می‌شود. ارتوز انتخاب شده هرچه باشد، همکاری خانواده‌ی بیمار در فرایند درمان از عوامل بسیار مهم در میزان تاثیرگذاری آن است. تیم درمان با مشورت و همکاری خانواده‌ی فرد، بستر مناسبی برای اثرگذاری هرچه بیشتردرمان ارتوزی فراهم می‌کنند.
تجویز ارتوز برای فلج مغزی
تجویز ارتوز برای مراحل مختلف رشد کودک مانند پیش از ایستادن، ایستادن، و پس از ایستادن متفاوت است. اسکنر سه بعدی وروم امکان ساخت ارتوز مناسب هر فرد را ممکن می‌کند.
۱ . پیش از ایستادن:
کودک قبل از این که بتواند بایستد بیشتر زمان خود را در وضعیت درازکشیده یا نشسته می‌گذراند. در این مرحله ممکن است مشکلاتی برای کودک ایجاد شود که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
- اسکولیوز: همان‌طور که گفتیم کودکان مبتلا به فلج مغزی به دلیل محدودیت در انجام حرکات، بیشتر در معرض کوتاهی عضلات و بدشکلی بدن قرار دارند. یکی از مهم‌ترین ریسک‌هایی که این افراد را تهدید می‌کند، خطر ابتلا به اسکولیوز است. ارتوزهای ستون فقرات (TLSO) می‌توانند به کاهش انحنای ستون فقرات و بهبود وضعیت نشستن بیمار کمک کنند. برای نحوه تشخیص و درمان اسکولیوز مطلب «اسکولیوز و چند حقیقت که بهتر است والدین بدانند» را مطالعه کنید.
- دررفتگی مفصل ران: هرچه محدودیت حرکتی بیشتر باشد شیوع دررفتگی یا نیمه دررفتگی مفصل ران هم در این افراد بالاتر است. در این موارد ارتوزها مفصل ران را به گونه‌ای وضعیت می‌دهند که سر استخوان ران کاملا درون حفره‌ی مفصل قرار گیرد و از در رفتن آن جلوگیری شود. ارتوزی که استفاده می‌شود ارتوز ابداکشن مفصل ران یا HASO نام دارد.
- بی‌حرکت کردن مفصل ران پس از جراحی: در مواردی که دررفتگی شدید است و تنها با ارتوز نمی‌توان مفصل را سر جای خود قرار داد اول جراحی انجام می‌شود. پس از اینکه جراحی صورت گرفت به بیمار ارتوز می‌دهند تا با بی‌حرکت کردن مفصل برای مدت زمان مشخص، باعث ترمیم محل جراحی شود. ارتوز مورد استفاده در این موارد معمولا هیپ اسپایکا (Hip Spica) است.
- بدشکلی‌های اندام تحتانی: پیش از اینکه کودک توانایی ایستادن پیدا کند ممکن است بدشکلی‌های مختلفی در اندام تحتانی‌اش ایجاد شود. جهت جلوگیری از این حالت، ارتوز تجویز می‌شود. این ارتوزها بسته به شدت و محل بدشکلی متفاوت خواهند بود. رایج‌ترین ارتوزی که در این مرحله استفاده می‌شود AFO (ارتوز دربرگیرنده‌ی پا و مچ پا) است.
- بدشکلی‌های اندام فوقانی: کوتاهی عضلات ممکن است در دستان فرد مبتلا هم مشاهده شود و دامنه‌ی حرکتی مفاصل آرنج، مچ و انگشتان کاهش یابد. در این مورد هم در کنار سایر درمان‌ها، درمان ارتوزی می‌تواند به بازگشت عملکرد دستان بیمار کمک کند. ارتوز WHO که بخش پشتی مچ و دست را در بر می‌گیرد می‌تواند کمک کننده باشد.
۲ . ایستادن:
در این مرحله یک هدف دیگر به اهداف درمان ارتوزی اضافه می‌شود آن هم کمک به کودک برای صاف ایستادن است. توانایی بیمار برای ایستادن علاوه بر حفظ وضعیت بدن به افزایش تراکم بافت استخوانی هم کمک می‌کند. ارتوزی که برای این هدف مورد استفاده قرار می‌گیرد HKAFO نام دارد و سرتاسر اندام را از مفصل ران تا پنجه‌ی پا در بر می‌گیرد.
۳ . راه رفتن:
تقریبا دو سوم کودکان مبتلا به فلج مغزی تا حدودی توانایی راه رفتن پیدا می‌کنند. در این مرحله ارتوز باید کیفیت راه رفتن این افراد را بهبود ببخشد. پیش از تجویز ارتوز باید نحوه‌ی راه رفتن بیمار کاملا ارزیابی شود. طبق مطالعات انجام شده یکی از بهترین گزینه‌های ارتوزی در این مرحله از رشد کودک مبتلا به فلج مغزی ارتوزهای Supramalleolar (ارتوزهایی که تا بالای قوزک‌ها را در بر می‌گیرند) هستند.
