درخواست مشاوره رایگان
پا چنبری چیست و چگونه درمان می‌شود؟
پا چنبری (Club Foot) نوعی بدشکلی است که در آن پای نوزاد به حدی به سمت داخل می‌چرخد که کف پا به سمت بغل یا در موارد بسیار شدید به سمت بالا قرار می‌گیرد. از هر ۱۰۰۰ تولد زنده یک نفر به پاچنبری مبتلاست. این آمار پاچنبری را به یکی از رایج‌ترین بدشکلیهای مادرزادی پا تبدیل کرده است.
پاچنبری در دوران نوزادی دردناک نیست. با این حال، اگر درمان نشود، بدشکلی باقی می‌ماند و کودک قادر نخواهد بود به طور نرمال راه برود. با درمان مناسب اما اکثریت قریب به اتفاق این کودکان می‌توانند با کمترین میزان نقص حرکتی، فعالیت فیزیکی گسترده‌ی خود را داشته باشند.
بیشتر موارد پاچنبری با روش‌های غیرجراحی شامل کشش، گچ‌گیری و درمان ارتوزی قابل درمان اند. شروع درمان معمولا از اندکی پس از تولد خواهد بود.
توصیف ظاهری
در پا چنبری، کوتاهی تاندون‌های متصل‌کننده‌ی عضلات ساق به استخوان‌های پا، به چرخش پا به سمت داخل منجر می‌شود.
اگرچه پاچنبری غالبا در زمان تولد تشخیص داده می‌شود، ولی موارد زیادی را نیز می‌توان از طریق سونوگرافی‌های قبل از تولد نیز تشخیص داد. در حدود نیمی از کودکان مبتلا به پاچنبری، هردو پای فرد درگیر هستند. نوزادان پسر دو برابر نوزادان دختر در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند.
ظاهر
پاچنبری چه خفیف باشد و چه شدید، معمولا ظاهر یکسانی دارد. پا به سمت داخل چرخیده است و غالبا یک چین عمیق روی کف پا قرار دارد.
در اندام‌های تحت تاثیر پاچنبری، پا و ساق پا کمی از حالت عادی کوتاه‌تر اند و عضلات پشت ساق توسعه‌ی کمتری یافته‌اند. این تفاوت‌ها در پاچنبری‌های یک‌طرفه آشکارتر اند.
علت پا چنبری
محققین هنوز در مورد علت اصلی پا چنبری مطمئن نیستند. پذیرفته‌ترین نظریه آن است که پاچنبری با ترکیب فاکتورهای ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شود. آن چه عیان است این است که ریسک ابتلا در افرادی با سابقه‌ی خانوادگی این عارضه، بالاتر است.
درمان پا چنبری
هدف درمان، ایجاد یک پای عملکردی و بدون درد است که ایستادن و راه رفتن بر روی کف آن ممکن باشد.
درمان غیرجراحی
درمان اولیه‌ی پاچنبری، علی‌رغم شدت آن، درمان غیرجراحی است.
روش Ponseti: در این روش که رایج‌ترین روش درمان مورد استفاده است، بدشکلی با کشش ملایم و گچ‌گیری‌های سریالی اصلاح می‌شود. در حالت ایده‌ال باید درمان را پس از تولد آغاز کرد، ولی کودکانی با سن بالاتر هم با روش Ponseti درمان موفقیت‌آمیزی داشته‌اند.
عناصر این روش شامل:
- دستکاری و گچ‌گیری: پای نوزاد را به ملایمت کشش داده و به وضعیت اصلاح شده می‌برند و با گچ بلندی که از ران تا نوک انگشتان می‌رود آن را در همان وضعیت حفظ می‌کنند. این فرایند کشش و وضعیت‌دهی و گچ‌گیری هر هفته تکرار می‌شود تا اصلاح قابل توجهی در پا ایجاد شود. برای اکثر نوزادان این فرایند بین ۶ تا ۸ هفته طول می‌کشد.
- برش تاندون آشیل: پس از دوره‌ی دستکاری و گچ‌گیری حدود ۹۰ درصد نوزادان به یک عمل بسیار کوچک جهت رفع کوتاهی تاندون آشیل نیاز خواهند داشت. طی این عمل سریع (که به آن تنوتومی گفته می‌شود)، پزشک با استفاده از یک وسیله‌ی خیلی نازک در تاندون برش ایجاد می‌کند. این برش معمولا به حدی ریز است که به بخیه هم نیاز ندارد. سپس تا زمانی که تاندون ترمیم شود پا را دوباره در گچ قرار می‌دهند. این فرایند حدود ۳ هفته به طول خواهد انجامید. وقتی گچ برداشته می‌شود، تاندون آشیل راستا و طول مناسبی پیدا کرده و پاچنبری کاملا اصلاح شده است.
- استفاده از ارتوز: حتی پس از اصلاح موفق با گچ‌گیری، پاچنبری به طور طبیعی تمایل به بازگشت دارد. برای اطمینان از ماندگار شدن پا در وضعیت اصلاح شده، کودک باید به مدت چند سال از یک ارتوز (ارتوز دنیس-براون) استفاده کند. این ارتوز پا را در زاویه‌ی مناسب جهت حفظ اصلاحات آن قرار می‌دهد.
برای ۳ ماه اول نوزاد شما باید ارتوز را به صورت تمام وقت (۲۳ ساعت در شبانه روز) بپوشد. سپس پزشک به تدریج زمان پوشیدن ارتوز را به زمان خواب و چرت‌های روزانه (۱۲ تا ۱۳ ساعت در شبانه روز) محدود می‌کند. بیشتر کودکان این برنامه‌ی پوشیدن را به مدت ۳ تا ۴ سال حفظ می‌کنند.
ملاحظات روش Ponseti
این روش برای بسیاری از کودکان بسیار موثر واقع شده است. با این حال نیاز است که افراد خانواده خود را با برنامه‌ی بریس تطبیق داده و به آن متعهد شوند. اگر بریس طبق تجویز پزشک پوشیده نشود، امکان بازگشت بیماری بیشتر است.
درصد کوچکی از کودکان علی‌رغم است استفاده‌ی مناسب از ارتوز دچار بازگشت عارضه می‌شوند. اگر پای کودک کدام از درون ارتوز به بیرون سر می‌خورد این می‌تواند از اولین نشانه‌های بازگشت بیماری باشد. در این موارد درصورت اقدام فوری، می‌توان مشکل را با چند جلسه گچ‌گیری یا یک جراحی کوچک حل کرد.
روش French: یک روش غیرجراحی دیگر برای اصلاح پا چنبری استفاده از کشش، بی‌حرکتی و تیپینگ (Taping) است. این روش بیشتر توسط فیزیوتراپیست‌ها انجام می‌شود.
این روش نیز همانند روش Ponseti در بدو تولد آغاز می‌شود و مداخله‌ی خانواده نیاز دارد. هر روز پای کودک را کشش داده و دستکاری می‌کنند و سپس با تیپ سعی بر حفظ دامنه‌ی حرکتی دارند. بعد از تیپینگ یک ارتوز پلاستیکی روی اندام قرار داده می‌شود تا وضعیت اصلاح شده را نگه دارد.
برای این روش باید هفته‌ای ۳ بار به فیزیوتراپیست مراجعه شود. به دلیل روزانه بودن برنامه ممکن است درمانگر روش کار را به والدین آموزش دهد تا در منزل آن را انجام دهند.
پس از ۳ ماه بهبود قابل ملاحظه‌ای در وضعیت فرد ایجاد شده و نیاز به ویزیت فیزیوتراپیست کاهش می‌یابد. در این روش نیز مانند روش قبل به یک برش ریز در تاندون آشیل نیاز است.
برای جلوگیری از بازگشت عارضه، برنامه‌ی کشش و دستکاری و تیپینگ اندام توسط خانواده باید تا ۲ الی ۳ سالگی کودک ادامه یابد.
درمان جراحی
گاهی بدشکلی را نمی‌توان با روش‌های غیرجراحی به طور کامل اصلاح کرد یا اینکه پس از پایان درمان بدشکلی دوباره برمی‌گردد. علاوه‌براین‌ها، بدشکلی بعضی نوزادان به حدی شدید است که به کشش پاسخ نمی‌دهد. در این موارد ممکن است برای تنظیم راستای تاندون‌ها، رباط‌ها، پا و مچ پا به جراحی نیاز باشد.
از آن‌جایی که جراحی با رشد کودک، باعث سفت‌تر شدن پای فرد می‌شود، تلاش بر این است که تا حد ممکن بدشکلی با روش‌های غیر جراحی اصلاح شود. حتی در بیمارانی که بدشکلیهای خیلی شدید دارند هم می‌توان بدون جراحی وضعیت را تا حد خوبی بهبود بخشید. اگر با کشش و گچ‌گیری پای فرد به طور ناکامل اصلاح شده باشد، آن‌گاه به جراحی‌های کوچکتری برای رسیدن به اصلاح کامل نیاز است.
